نوروز جمشید

به فرّ کیانی یکی تخت ساخت	چه مایه بدو اندر نشاخت
که چون خواستی دیو برداشتی	ز هامون به گردون برافراشتی
چو خورشید تابان میان هوا	نشسته برو شاه فرمان روا
جهان انجمن شد بر آن تخت او	شگفتی فرومانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند	مران روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودین	برآسوده از رنج روی زمین
بزرگان به شادی بیاراستند	می و جام و رامشگران خواستند
چنین جشن فرخ از آن روزگار	به ما ماند از آن خسروان یادگار

نوروز و مهرگان دو جشن بزرگ ایرانیان بوده که امروزه از مهرگان فقط خاطره ای دور باقی مانده که گه گاه در مناطقی از کشور به صورت جشن فصلی گندم و خرمن ظاهر می شود بی آن که عظمت اصلی اش را یادآور باشند. نوروز اما، هنوز توانسته پایداری کند در برابر هجوم قبایلی که هویت ایرانی را در برابر اصل بی هویتشان می دیدند؛ البته خلفای عباسی نوروز را بسیار گرامی می داشتند و آن را ارج می نهادند. شکوه نوروز در دوره ی عباسیان به ویژه دوران هارون و مامون یادآور شکوه نوروز در دوره ی ساسانیان است.

آمدن نوروز را در نوروز نامه منتسب به خیام و آثارلباقیه ی ابوریحان بیرونی به جمشید پادشاه اسطوره ای ایران نسبت می دهند. از آن جا که نام جم با پسوند شید همراه است احتمال می رود که او ایزدی خورشیدی باشد که آغاز بهار شکوه اش را بر زمین می گستراند از این رو؛ سر سال او بر تختی گوهرنشان می نشیند و آسمان را درمی نوردد. گویا ظاهر شدن جمشید در آسمان نوید روزهایی است که سرما و تاریکی و ناباروری از زمین رخت برمی بندد و زندگی در چرخه ی نوزایی اش به باززایی خودش مشغول می شود. زمین از آغاز نوروز از رنج زمستان نابارور که گرسنگی و مرگ را همراه دارد، می رهد.

نوروز، از جشن های دوران کشاورزی محسوب می شود و با چرخه ی کشت و کار زراعی مرتبط است. برای این جشن پر شکوه آداب و آیینی رایج بود که امروزه پوسته ای از آن ها باقی مانده که به صورت سطحی اجرا می شود. عید مردگان در ده روز آخرسال که با جشن های چهارشنبه سوری، خانه تکانی، خیرات برای مردگان، روشن کردن شمع  بر جایگاه مردگان همراه بود، از آیین های پیشواز از بهار و نوروز است. در نوروز هم سفره ی هفت سین (یا هفت شین کهن) یادآور آیین های برکت بخشی، باروری و زایش زمین، گیاه، حیوان و انسان است. بازدیدهای نوروزی و هدایای نوروزی نیز خاطره ی شادباشی های آمدن بهار و نوشدن هستی است. روز اول فروردین و هرماه را با نام هرمزد می خواندند تا یادآور اهوره مزدا، خدای نیکی ها باشد.

حسین لرزاده

 برداشت از اینجا

حسین لرزاده و ارباب کیخسرو شاهرخ نماینده اقلیت زرتشتی مجلس در کنار آرامگاه فردوسی در حال ساخت، (سال 1312 شمسی)

نام اصلی	حسین لرزاده
زادهٔ	۱۲۸۵ تهران، ایران
درگذشت	۲۴ شهریور ۱۳۸۳ تهران، ایران
ملّیت	ایرانی
حوزه فعالیت	معماری
سبک	معماری ایرانی
آثار	آرامگاه فردوسی، کاخ مرمر،کاخ شهوند، مسجد اعظم (قم)، مسجد سپهسالار، آستانه حرم حسین بن علی
جوایز	مدال فردوسی (۱۳۱۳)، مدال درجه اول همایون (۱۳۲۹)

چرا فریدون ضحاک را نکشت؟- ابوالفضل خطیبی

 ابوالفضل خطیبی

چرا فریدون ضحاک را نکشت (1)؟

در شاهنامه در پایان داستان ضحاک می خوانیم که هنگامی او در برابر فریدون قرار گرفت:

-همان تیز خنجر کشید از نیام / نه بگشاد راز و نه برگفت نام

-ز بالا چو پی بر زمین برنهاد / بیامد فریدون به¬کردار باد

-بدان گرزۀ گاوسر دست برد/بزد بر سرش، ترگ بشکست خرد

445بیامد سروش خجسته دمان / مزن – گفت -، کو را نیامد زمان-

-همیدون شکسته ببندش چو سنگ / ببر تا دو کوه آیدت پیش، تنگ

-به کوه اندرون به بود بند اوی / نیاید برش خویش و پیوند اوی...

475بران گونه ضحّاک را بسته سخت / سوی شیرخوان برد بیداربخت-

-همی¬راند او را به کوه اندرون / همی¬خواست کردن سرش را نگون

-همانگه بیامد خجسته¬سروش / به¬چربی یکی راز گفتش به گوش

-که این بسته را تا دماوند¬کوه / ببر همچنین تازنان بی¬گروه

-بیاورد ضحاک را چون نَوَند / به کوه دماوند کردش به بند (2)

چنانکه از بیتهای بالا پیداست، در شاهنامه به این پرسش که چرا فریدون ضحاک را نکشت، پاسخ داده نشده است.

بپیچیـد و برداشت خُود از سرش

دکتر آرش اکبری­مفاخر

برداشت از اینجا:

فصلنامه پاژ، سال اول، شماره اول، بهار 1387، صص133-142

بپیچیـد و برداشت خُود از سرش

    با قطعیت می­توان گفت:

معنای درست مصراع «بپیچیـد و برداشت خود از سرش» اینگونه است: سهراب پیچید و کلاه­خود را به نشانة پیروزی از سر گردآفرید برداشت.

مقاله را به صورت کامل در ادامه  بخوانید.

سپندارمذگان

                    

5 (پنجم اسفند) روز زن در ایران همایون باد.

اسفندارمذماه:

بدان جهت این ماه را اسفندارمذ نامیده اند که اسفند به زبان پهلوی به معنی میوه است، یعنی اندر این ماه شکوفه های میوه ها و گیاهان به روییدن و آماده شدن برای رستن آماده  شوند و اندر این ماه آفتاب اندر برج حوت باشد. (ص 130)

 مراسم ویژه ی روز زن در ایران باستان:

روز پنجم اسفند را روز سپنته آرمئیتی نامیده اند که مظهر بردباری و سازگاری اهوره مزداست. روز پنجم از ماه دوازدهم را سال را جشن سپندارمذگان می گیرند به سبب تقارن نام ماه و نام سال و در همین روز جشن ویژه ی زنان با عنوان مردگیران برگزار  می شد [(روز عشاق امروزی)] زیرا سپندارمذ بانوی موکل زمین و حامی و نگاهبان زنان به ویزه زنان شوهر دوست و پارسا بود. مردان به زنان به پاس گرامی داشت آنان، هدیه می دادند.  در این جشن که مردگیران هم نام داشت زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمی گزیدند.

 به نقل از گاه شماری و جشن های ایران باستان.

سعید نفیسی و فردوسی

سعید نفیسی

1274-1345

در میان سرایندگانی که از دوده ی آدمی پدید آمده اند، دو سه تنی بیشتر نیستند که سزاوار عنوان شاعر جهان باشند. از میان شعرای ایران این مقام خاص فردوسی و خیام است. خیام نیز جای فردوسی را نتواند گرفت. زیرا که شاعر خواص هر امتی است. اما فردوسی شاعر همه کس و همه جاست. هم در رزم جای دارد و هم در بزم. هم معلم اخلاق است و هم مصور رذایل و پستی های آدمی.  هم متفکر صاحب اندیشه و اندرز گوی خردمند است و هم داستان سرای فرح انگیز ِ اندوه زدای. هم سخن برای پیران دارد و هم برای جوانان. هم با مرد دم ساز است و هم با زن. هم با دانا هم داستان می شود و هم با نادان. هم یار توانگران است و هم دمساز تهی دستان. هم ندیم نیک بختان است و هم زانوی تیره بختان.

شاهنامه او دریای بی کرانی است که هر که در آن فرو رود تهی دست بر نمی گردد.

(سعید نفیسی1345-1274 - فردوسی شاعر جهان - فردوسی نامه ی مهر )

از نشریه جشنواره توس - 1354 به کوشش ضیاالدین سجادی