شوم زار کشته،.....

.دیدار سیاوش و افراسیاب - شاهنامه شاه طهماسبی- اثر سلطان محمد

سیاوش هنگام پیوند با فرنگیس،می دانست روزی بیگناه کشته خواهد شد داستان این عروسی بسیار غم انگیز است.

از گفتگوی سیاوش با پیران هنگام پیوندش با فرنگیس:

فراوان بدین نگذرد روزگار/ که بی کامِ بیدار دل شهریار

شوم زار کشته، اَبَر بیگناه/کسی دیگر آراید این تاج و گاه برخی پژوهشگران تعزیه و عزاداری حسینی را باز مانده از عزاداری های سیاوش می دانند ولی خجسته کیا دیدگاه دیگری دارد:

«درست است که گریستن مغان بر مرگ سیاوش آیین بود، اما تا کنون که اثری از آن یادآوریِ موسمی به دست نیامده است و نه نمایش ایینی از آن باز مانده که بتوان آن را با داستان شاهنامه سنجید. آیین سوگ سیاوش، هر چه بود بی تردید اسلامی نبود. بعید است که زردشتی هم بوده باشد. پس چکونه می توان آیینی را که به مناسبت باوری کهن بر پا می داشتند یا سوگواری دیگری که هزاران سال از آن فاصله گرفته است در آمیخت؟ آمیزش تعزیه با داستان سیاوش شاهنامه به همان اندازه عجیب است که به عنوان مثال تعزیه را به سبک دسته های آیین دیونیسوس در یونان به اجرا در آوریم.»

خجسته کیا- آفرینِ سیاوش- ص 80

داستان« پیوند کردن سیاوش با افراسیاب » را با صدای محسن م.ب از اینجا گوش کنید.

و در ادامه داستان را بخوانید

.

.

شیفته شدن سوداوه بر سیاوش- 3- (بیت های 346-452)

نگاره از: علی اصغر تجویدی

داستان را با صدای محسن م.ب از اینجا بشنوید

346	چنین گفت سوداوه:«کاین نیست راست؛	که او از بتان جز تنِ من نخواست.
	بگفتم همه هر چه شاهِ جهان	بدو داد خواست، آشکار و نِهان،
	ز فرزند و از تاج و از خواسته ،	ز دینار و از گنج آراسته.
	بگفتم که:«چندین بر این سر نهم؛	همه نیکویها به دختر دهم؛»
350	"مرا- گفت : با خواسته کار نیست؛	به دختر مرا راهِ دیدار نیست."
	"تو را بایدم ز این میان- گفت: بس؛	نه گنجم بکار است،بی تو،نه کس."
	مرا خواست کآرد به کاری به چنگ؛	چو دست اندر آورد چون سنگ تنگ.
	نکردمْش فرمان ؛ همه مویِ من،	بکَند و خراشیده شد رویِ من.
	یکی کودکی دارم اندر نهان،	ز پشت  تو ای شهریار ِ جهان!
355	ز بس  رنج ، کشتنْش نزدیک بود؛	جهان، پیشِ من،تنگ و تاریک بود.»
	چنین گفت با خویشتن شهریار،	که:« گفتارِ هر دو نیاید به کار.
	بر این کار بر، نیست جای شتاب،	که تنگیْ دل آرَد خِرَد را به خواب.
	نگه کرد باید بدین بد، نخست؛	گوایی دهد دل، چو گردد درست.
	ببینم کز این دو گنهکار کیست؛	به پادْافرهِ بد سزاوار کیست.»
360	بدان باز جستن، همی چاره جُست؛	ببویید دستِ سیاوش، نخست.
	بر و بازوی و سروِ بالایِ اوی،	سراسر ببویید هر جایِ اوی.
	ز سوداوه بویِ می و مشکِ ناب،	همی یافت کاوس بوی گلاب.
	نبود از سیاوش بدان گونه بوی؛	نشانِ پَسودن نبود اندر اوی.
	غمی کرد و سوداوه را خوار کرد؛	دلِ خویش را ز او پر آزار کرد.
365	به دل گفت:«کاین را ، به شمشیر تیز،	ببایْدش کردن همه ریزریز.»
	ز هاماوران، زان پس، اندیشه کرد،	که: آشوب خیزد، از آزار و درد؛
	دو دیگر بدان گه که در بند بود،	برِ او نه خویش و نه پیوند بود،
	پرستارِ سودابه بُد، روز و شب؛	بپیچید ازآن رنج و نگشاد لب؛
	سه دیگر که یک دل پر از مهر داشت؛	ببایست از او هر بد اندر گذاشت؛
370	چهارم  کز او کودکان داشت خُرد؛	به چاره، غمِ خُرد نتوان سترد.
	سیاوش از آن کار بُد بیگناه؛	خردمندیِ او بدانست شاه.
	بدو گفت:«از این خود میندیش هیچ؛	هُشیواری و رای و دانش بسیچ.
	مکن یاد از این نیز و با کس مگوی؛	نباید که گیر سخن رنگ و بوی.»
	چو دانست سوداوه کو گشت خوار،	بیاویخت اندر دلِ شهریار،
375	یکی چاره جُست اندر آن کارِ زشت؛	ز کینه درختی ، به نوٌی بِکشت.
	زنی بود با او، به پرده درون؛	پر از جادُوِی بود و بند و فسون.
	گران بود و اندر شکم بچٌه داشت؛	همی ، از گرانی، به سختی گذاشت.
	بدو راز بگشاد و زاو چاره جُست:	«کز آغاز، پیمانْت خواهم نخست.»
	چو پیمان ستد، زرٌِ بسیار داد؛	«سخن- گفت: از این در مکن هیچ یاد.
380	یکی داروی ساز کاین بفکنی؛	تهی مانی و راز من نشکنی؛
	مگر کاینچنین بند و چندین دروغ،	بدین بچٌگانِ تو، گیرد فروغ!
	به کاوس گویم که:« این از من است؛	چنین کشتۀ ریمَنْ آهِرمن است.
	مگر کاین شود بر سیاوش درست!	کنون، چارۀ این ببایدْت جست.
	گر این نشنود، آبِ من نزدِ شاه،	شود تیره و دور مانم زِ گاه.»
385	بدو گفت زن:«من تو را بنده ام؛	به فرمان و رایت سرافگنده ام.»
	چو شب تیره شد، داروی خورد زن؛	بیفتاد از او بچٌۀ اهرمن.
	دو بچٌه چنانچون بُوَد دیوزاد،	چه باشد، چو دارد زجادو نژاد؟
	یکی تشتِ زریٌن بیاورد پیش؛	نگفت این سخن با پرستار خویش.
	نهاد اندر او بچٌۀ اهرمن؛	خروشید و بفگند جامه زِ تن.
390	نهان کرد زن را و او خود بخفت؛	فغانش بر آمد به کاخ، از نهفت.
	به ایوان، پرستار چندانکه بود	به نزدیک سوداوه رفتند، زود.
	دو کودک  بدیدند مرده ، به تشت؛	ز ایوان به کیوان فغان برگذشت.
	چو بشنید کاوس از ایوان خروش،	بلرزید و در خواب و بگشاد گوش.
	بپرسید و گفتند با شهریار،	که چون گشت بر خوب رخ روزگار.
395	غمی گشت وآن شب نزد هیچ دم؛	به شبگیر برخاست و آمد دژم.
	بر آن گونه ، سوداوه را خفته دید؛	شبستان سراسر برآشفته دید.
	دو کودک بر آن گونه بر تشتِ زر،	فگنده به خواریٌ و خسته جگر،
	ببارید سوداوه از دیده آب؛	بدو گفت :« روشن ببین آفتاب.
	همی گفتمت کو چه کرد، از بدی؛	به گفتارِ او ، خیره ،ایمِن شدی.»
400	دل شاه کاوس شد بد گمان؛	برفت و پر اندیشه شد یک زمان.
	همی گفت:«کاین را چه درمان کنم؟	نشاید که این بر دل آسان کنم.»
	از آن پس نگه کرد کاوس شاه،	کسی را که کردی به اختر نگاه؛
	بجُست و از ایران سوی خویش خواند؛	بپرسید و بر تختِ زرٌین نشاند.
	ز سوداوه و رزم ِ هاماوران،	سخن گفت هر گونه ای، بیکران؛
405	بدان تا شوند آگه از کار اوی؛	به دانش بدانند کردارِ اوی؛
	وز آن کودکان نیز بسیار گفت؛	نِهفته برون آورید از نِهفت.
	همه زیج و صُلٌاب برداشتند؛	بر آن کار یک هفته بگذاشتند.
	سرانجام گفتند:«کاین کَی بُوَد،	که جامی که زهر آگنی مَی بُوَد؟
	دو کودک زِ پشت کسِ دیگرند؛	نه از پشت شاه و نه ز این مادرند.
410	گر از گوهرِ شهریاران بُدی ،	از این زیجها جُستن آسان بُدی.
	نه پیداست درویش در آسمان ،	نه اندر زمین؛ این شگفتی بدان.»
	نشانِ بداندیشِ ناپاک زن،	بگفتند با شاه بی انجمن.
	نِهان داشت کاوس و با کس نگفت؛	همی داشت پوشیده اندر نهفت.
	بر این کار بگذشت یک هفته نیز؛	جهان را زجادو پر آمد قفیز.
415	بنالید سوداوه و داد خواست؛	ز شاه جهاندار، فریاد خواست.
	همی گفت همداستانم زِ شاه،	به زخم و به افگندن از تخت و گاه.
	ز فرزند کشتن، بپیچد دلم؛	زمان تا زمان ،سر ز تن بگسلم.»
	بدو گفت شاه:«ای زن! آرام گیر؛	همه منگر امروز؛ فرجام گیر.»
	همه روزبانانِ در گاهِ شاه،	بفرمود تا برگرفتند راه.
420	همه شهر و برزن به پای آورند؛	زنِ بد کنش را به جای آورند.
	به نزدیکی اندر، نشان یافتند؛	جهاندیدگان تیز بشتافتند.
	کشیدند بدبخت زن را به راه؛	به خواری ببردند نزدیکِ شاه.
	به خُوَشی، بپرسید و کردش امید؛	بسی روز را دادش نُوید؛
	وز آن پس به خواریٌ و زخم و بند،	بپرداخت از او شهریارِ بلند.
425	نشد هیچ خستو بدان داستان؛	نبُد شاهِ پر مایه همداستان.
	بفرمود:«کز پیش، بیرون برید؛	بسی چاره جویید و افسون بَرید.
	چو خستو نیاید میانش به اَر	ببرٌید و این دانم آیین و فر.»
	ببردند زن را ز درگاه شاه؛	ز شمشیر گفتند و از دار و چاه.
	چنین گفت جادو که:«من بیگناه،	چه گویم بدین نامور پیشگاه؟»
430	بگفتند با شاه کاین زن چه گفت؛	جهان آفرین داند اندر نِهفت.
	به سوداوه فرمود تا رفت پیش؛	ستاره شُمر خواند گفتار خویش،
	که:«این هر دو کودک ز جادو زنند،	به دیدار و از پشت آهرمنند.»
	چنین پاسخ آورد سوداوه باز،	که نزدیک ایشان جز این است راز؛
	فزون است از ایشان سخن در نِهفت؛	ز بهرِ سیاوش نیارند گفت.
435	ز بیم سپهبد گوِ پیلتن،	بلرزد همی شیر بر انجمن،
	کجا زور دارد به هشتاد پیل؛	ببندند، چو خواهد، رهِ آبِ نیل.
	همان لشکر نامور صد هزار	گریزند از او، در صفِ کارزار.
	مرا نیز پایابِ او چون بُوَد؟	مگر دیده همواره پر خون بُوَد!
	جز آن کو بفرماید اختر شناس	چه گوید سخن؟ وز که دارد سپاس؟
440	تو را گر غمِ خُرد فرزند نیست،	مرا هم فزون از تو پیوند نیست.
	سخن گر گرفتی چنین سرسری،	بدان گیتی افگندم این داوری.»
	زدیده ، فزون زان ببارید آب ،	که بردارد از رود نیل آفتاب.
	سپهبد زگفتار او شد دُژم؛	همی زار بگریست با او به هم.
	گُسی کرد سوداوه را خسته دل؛	بر آن درد بنهاد پیوسته دل.
445	چنین گفت اندر نِهان این سخُن	پژوهیم، تا برچه آید به بُن!»
	ز پَهلو، همه موبدان را بخواند؛	ز سوداوه چندی سخن ها براند.
	چنین گفت موبد به شاهی جهان،	که:«درد سپهبد نماند نهان.
	چو خواهی که پیدا کنی گفت و گوی،	بباید زدن را سنگ بر سبوی؛
	که هر چند فرزند هست ارجمند،	دلِ شاه از اندیشه یابد گزند؛
450	وز این دخترِ شاه هاماوران،	پر اندیشه گشتی به دیگر کران.
	ز هر دو سخن چون بر این گونه گشت،	بر آتش یکی را بباید گذشت.
	چنین است سوگندِ چرخ بلند،	که بر بیگناهان نیارد گزند.»

واژه نامه و معنی ترکیبات و بیتها

350- سر: در اصطلاح بر این سر نهنم به معنی اضافه تر دادن 

351- تورا بایدم از این میان: تو از بین همه ی اینها شایسته و بایسته ی من هستی

بیت 357-شتاب و خشم و تنگدلی مایه سستی و بیکارگی خرد خواهد شد.

359- پادْافره:کیفر

360-بازجستن:پژوهش

366-هاماوران: یمن

369-اندر گذاشت:چشم پوشیدن

372-میندیش: نگران و دلواپس نباش

373- رنگ و بوی گرفتن سخن: بالا گرفتن سخن و گسترده شدن آن

374: بیاویخت اندر دل شهریار: در نزد کاوس گناهکار شد

377-گران بودن: آبستنی

380-تهی ماندن: انداختن بچه

381- فروغ گرفتن: ارزش و اعتبار یافتن

382- ریمن: فریفتار، نیرنگ باز- اهرمن منظور سیاوش است

384- تیره شدن آب: بی ارج و آبرو شدن

بیت 387:دو بچه چنانچه دیوزاد باشند، ارزشی نمی توانند داشت؛ زیرا از نژاد جادوگرانند و آدمیزاد نمی توانند بود.

393-بگشاد گوش:خوب گوش دادن

398-روشن ببین آفتاب:در روشنایی و راستی مانند آفتاب است

407-زیج:معرب زیگ است . کتابی است که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند(برهان قاطع)

     صلٌاب- اصطرلاب

بیت 408:نبودن می در جامی که آن را به زهر آگنده اند استعاره ای تمثیلی است از ناسازس و دوگانگی بسیار در میان دو چیز که به هیچ روی همانندی و پیوندی با هم نمی توانند داشت.

414- قفیز: یک نوع پیمانه

      پر آمدن قفیز:سر آمدن جهان ز جاد(جهانیان)

417- سر زتن بگسلم: کنایه از رنج و آزار بسیار

418- همه منگر امروز؛ فرجام گیر: کاوس سودابه را گوید در اندیشه آینده و فرجام کار باشد و اکنون را ننگرد.

425- خستو: معترف

432- دیدار: چهره

438- پایاب: تاب و توان

446- پهلو: شهر

448- زدن سنگ بر سبوی:تمثیلی از خطر کردن و بیم و پروا را به کناری نهادن

پ.ن: عکس قسمتی از نگارۀ شیخ صنعان اثر علی اصغر تجویدی است که پاره ای از آن را جدا و به اینجا برای نشان دادن حال سودابه و شورای موبدان بهره جستم.

داستان سیاوش - منصور رستگار فسایی

برداشت از وبگاه دکتر منصور رستگار فسایی

« عبور» اثر محمد سالاریان برداشت از اینجا

دکتر منصور رستگار فسایی

(بخشی از کتاب 8 جلدی قصه های شاهنامه:شاهنامه به نثر)

داستان سیاوش

شیفتن سوداوه بر سیاوش-2-(240-345)

  

اثر علی اصغر تجویدی

داستان را از اینجا بشنوید(محسن م.ب)  

داستان سیاوش و عشق سوداوه

دانلود داستان سیاوش و سودابه

داستان را از اینجا دریافت و یا  گوش کنید

بازنویسی: دکتر زهرا خانلری

با صدای: مائده

برداشت از گاه شنود قاصدگ

شیفتن سوداوه بر سیاوش (1)- 131-239

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید  

131	چو سوداوه رویِ سیاوش بدید،	پر اندیشه گشت و  دلش بردمید.
	چنان شد که گفتی تراز نخ است	وگر پیش آتش نهاده یخ است .
	کسی را فرستاد نزدیک اوی،	که:« پنهان سیاوش رد را بگوی،
	که:"اندر شبستانِ شاهِ جهان،	نباشد شگفت ار شوی ناگهان."»
135	بدو گفت مرد شبستان نیَم؛	مجویم که با بند و دستان نیَم.»
	دگر روز ؛شبگیر؛ سوداوه رفت؛	برِ شاه ایران خرامید تفت.
	بدو گفت:« ایا شهریارِ سپاه،	که چون تو ندیده است خورشید و ماه!
	نه اندر زمین کس چو فرزندِ تو؛	جهان شاد بادا به پیوند تو!
	فرستش به سوی شبستان خویش،	برِ خواهران وفَغِستان خویش.
140	همه رویْ پوشیدگان را ،ز مهر،	پر از خونْ دل است و پر از آب چهر.
	نمازش بریم ونثار آوربم؛	درختِ پرستش به بار آوریم.»
	بدو گفت شاه:« این سخن در خُور است؛	بر او بر، تو را مهرِ صد مادر است».
	سپهبد سیاوش را خواند و گفت،	که:«خون و مَی و مهر نتوان نهفت؛
	پسِ پردۀ من تو را خواهر است؛	و سوداوه چو مهربان مادر است.
145	تو را پاک یزدان چنان آفرید،	که مهر آورَد بر تو هر کِت بدبد،
	به ویژه که پیوستۀ خون بُوَد؛	چو از دور بیند تو را، چون بُوَد؟
	پسِ پرده، پوشیدگان را ببین؛	زمانی بمان تا کنند آفرین.»
	سیاوش،چو بشنیدگفتارِ شاه،	همی کرد خیره بدو در نگاه.
	زمانی همی با دل اندیشه کرد؛	بکوشید تا دل بشوید ز گَرد.
150	گمانی چنان برد کو را پدر	پژوهد همی، تا چه دارد به سر؛
	که:«بسیاردان است و چیره زبان،	هٌشیوار و بینادل و بدگمان.
	اگر من شوم  در شبستانِ اوی،	ز سوداوه یابم بسی گفت و گوی».
	چنین داد پاسخ سیاوش که:«شاه	مرا داد فرمان و تخت و کلاه؛
	کز آن جایگه کافتابِ بلند	بر آید کند خاک را ارجمند،
155	چو تو شاه ننهاد بر سر کلاه،	به خوی و به دانش، به آیین و راه.
	مرا موبدان ساز با بِخردان،	بزرگان و کار آزموده ردان؛
	دگر نیزه و گرز و تیر و کمان،	که چون پیچم اندر صفِ بدگمان؛
	دگر تخِت شاهان و آیینِ بار؛	دگر بزم و رود و می و میگسار.
	چه آموزم، اندر شبستان ِ شاه؟	به دانش، زنان کی نمایند راه؟
160	گر ایدون که فرمانِ شاه این بُوَد،	ورا پیشِ من رفتن آیین بُوَد.»
	بدو گفت شاه:«ای پسر! شاد باش؛	همیشه خرد را تو بنیاد باش.
	سخن کم شنیدم بدین نیکوی؛	فزاید همی مغز، کاین بشنوی.
	مدار ایچ اندیشۀ بد به دل؛	همه شادی آرای و غم می گسل.»
	سیاوش چنین گفت:«کز بامداد،	بیایم؛ کنم هر چه او کرد یاد.»
165	یکی مرد بُد نام او هَرزبَد؛	زدوده دل و دور گشته ز بد،
	که بتخانه را هیچ نگذاشتی؛	کلید درِ پرده او داشتی.
	سپهدار ایران به فرزانه گفت،	که:«چون برکشد تیغ هور از نهفت،
	به پیش سیاوش همی رَو بهوش؛	نگر تا چه فرماید! آن را بکوش.
	به سوداوه فرمای تا پیش اوی،	نثار آورَد گوهر و مشک و بوی.
170	پرستندگان نیز، با خواهران،	زبر جد فشانند با زعفران.»
	چو خورشید سر بر زد از کوهسار،	سیاوش بیامد برِ شهریار؛
	بر او آفرین کرد وبردش نماز؛	سخن گفت با او سپهبد به راز.
	چو پردخته شد، هَرزبد را بخواند؛	سخن های بایسته چندی براند.
	سیاوش را گفت:«با او برو؛	بیارای دلها به دیدار نو.»
175	برفتند هر دو به یک جا به هم،	روان شادمان و تهی دل ز غم.
	چو برداشت پرده ز در هرزبَد،	سیاوش همی بود لرزان ز بد.
	شبستان همه پیش باز آمدند؛	پر از شادی و بزم ساز آمدند.
	همه جام بود از کران تا کران،	پر از مشک و دینار و پر زعفران.
	دِرَم زیرِ پایش همی ریختند؛	عقیق و زِبر جد برآمیختند.
180	زمین بود در  زیرِ دیبای چین؛	پر از درٌِ خُوَشاب روی زمین.
	می و رود و آواز رامشگران،	همه بر سران افسرانِ گران.
	شبستان بهشتی بُد آراسته،	پر از خوبرویان و پر خواسته.
	سیاوش به میانِ ایوان رسید؛	یکی تخت زرٌینِ رخشنده دید؛
	بر او بر ،ز پیروزه کرده نگار،	به دیبا بیاراسته ، شاهوار.
185	بر آن تخت، سوداوۀ ماهروی،	به سانِ بهشتی پر از رنگ و بوی،
	نشسته چو تابانْ سهیلِ یمن،	سرِ زلف جعدش سراسر شکن.
	یکی تاج بر سر نهاده بلند؛	فرو هشته تا پای مشکین کمند.
	پرستار ،نعلینِ زرٌین به دست،	به پای ایستاده، سر افکنده پست.
	سیاوش، چو از پیش پرده برفت،	فرود آمد از تخت سوداوه تفت؛
190	بیامد خرامان و بردش نماز؛	به بر، در گرفتش زمانی دراز.
	همی چشم و رویش ببوسید، دیر؛	نیامد زدیدارِ آن شاه سیر.
	همی گفت:«صد ره ز یزدان سپاس،	نیایش کنم روز و هر شب سه پاس،
	که کس را به سانِ تو فرزند نیست،	همان شاه را نیز پیوند نیست».
	سیاوش بدانست کان مهر چیست؛	چنان دوستی نَز ره ایزدی است.
195	به نزدیکِ خواهر خرامید، زود؛	که آن جایگه، کار ناساز بود.
	بر او، خواهران آفرین خواندند؛	به کرسیِ زرٌینش بنشاندند.
	چو با خواهران بُد زمانی دراز،	خرامان، بیامد سوی تخت باز.
	شبستان همه شد پر از گفت و گوی،	که:«اینَت سر و تاجِ فرهنگْ جوی!
	تو گویی به مردم نماند همی؛	روانَش خرد بر فشاند همی.»
200	سیاوش به پیش پدر شد؛ بگفت،	که:«دیدم به پرده سرایِ نهفت؛
	همه نیکوی در جهان بهرِ توست؛	زیزدان بهانه نبایدْت جُست.
	زجمٌ و فریدون و هوشنگ شاه،	فزونی، به گنج و به شمشیر و گاه.»
	زگفتار او شاد شد شهریار؛	بیاراست ایوان ، چو خرٌم بهار.
	می  و بربط و نای برساختند؛	دل از بودنیها بپرداختند.
205	چو سرگشت گردان و شد روز تار،	شد اندر شبستان شهِ نامدار.
	پژوهید و سوداوه را شاه گفت،	که:«این رازت از من نباید نهفت:
	ز فرهنگ و رای سیاوش بگوی،	ز دیدار و بالای و گفتار اوی
	پسندِ تو آمد؟خردمند هست؟	از آواز، دور ار ز دیدن بِه است؟»
	بدو گفت سوداوه:«همتای شاه،	نداند یک شاه خورشید و ماه.
210	چو فرزندِ تو کیست، اندر جهان؟	چرا گفت باید سخن در نهان؟»
	بدو گفت شاه:«ار به مردی رسد،	نباید که بیند ورا چشم بد.»
	بدو گفت سوداوه:«گر گفتِ من،	پذیرد ، شود رای را جفتِ من،
	که از تخمِ خویشش یکی زن دهد،	نه از نامدارانِ برزن دهد؛
	که فرزند آرَد ورا در جهان،	به دیدارِ او در میانِ  مِهان.
215	مرا دخترانند مانندِ تو،	ز تخم تو و پاک پیوندِ تو.
	گر از تخمِ کیْ  آرش و کیْ پشین	بخواهد،به شادی کنند آفرین.»
	بدو گفت:«کاین خود به کامِ من است؛	بزرگی به فرجام و نامِ من است.»
	سیاوش، به شبگیر، شد نزدِ شاه؛	همی آفرین خوانْد بر تاج و گاه.
	پدر با پسر راز گفتن گرفت؛	ز بیگانه مردم، نِهفتن گرفت.
220	همی گفت:«با کردگار جهان ،	یکی آرزو دارم اندر نهان،
	که مانَد ز تو نام تو یادگار؛	ز پشتِ تو آید یکی شهریار؛
	چنان کز تو من گشته ام تازه روی،	تو دل برگشایی به دیدار اوی.
	چنین آمد از اخترِ بخردان،	ز گفت ستاره شُمَر موبدان،
	که:«از پشت ِ تو شهریاری بُوَد،	که اندر جهان یادگاری بود.
225	کنون ، زین بزرگان یکی برگزین؛	نگه کن پسِ پردۀ کیْ پشین؛
	به خانِ کیْ آرش همان نیز هست؛	ز هر سو بیارای و بِپسای دست.»
	بدو گفت:«من شاه را بنده ام؛	به فرمان و رایش، سرافکنده ام.
	هر آن کس که او برگزیند، رواست؛	جهاندار بر بندگان پادشاست.
	نباید  که سوداوه این بشنود؛	دگر گونه گوید؛ بدین نگرود.
230	به سوداوه ز این گونه گفتار نیست؛	مرا، در شبستانِ تو، کار نیست.»
	ز گفت سیاوش بخندید شاه؛	نه آگاه بُد ز آبِ در زیرِ کاه.
	«گزین تو باید - بدو گفت : -زن؛	از او هیچ مندیش و از انجمن؛
	که گفتارِ او مهربانی بُوَد؛	به جانِ تو بر، پاسبانی بُود.»
	سیاوش، زِ گفتارِ او شاد شد؛	نِهانش از اندیشه آزاد شد.
235	به شاهِ جهان بر، ستایش گرفت؛	نَوان، پیشِ تختش نیایش گرفت.
	نِهانی ، ز سوادوۀ چاره گر،	همی بود پیچان و خسته جگر.
	بدانست کان نیز گفتار اوست؛	همی ز او بدرٌید بر تنْش پوست.
	بر این داستان نیز شب برگذشت؛	سپهر از برِ گویِ تیره بگشت.
	نشست از برِ تخت سوداوه، شاد؛	ز یاقوت و زر، افسری برنهاد.

واژه نامه

زادن سیاوش

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

زادن سیاوش

61	بسی بر نیامد بر این روزگار ،	که رنگ اندر آمد به خرٌم بهار.
	جدا گشت از او کودکی چون پری،	به چهره، به سانِ بتِ آزری.
	بگفتند با شاه کاوس کی،	که:«برخوردی از ماهِ فرخنده پی.
	یکی کودکی فرٌخ آمد پدید؛	کنون، تخت بر اَبر باید کشید.»
65	جهان گشت، از آن خُرد، پرگفتگوی؛	کز آن گونه نشنید کس روی و موی.
	جهاندار نامش سیاوَخش کرد؛	بر او، چرخِ گردنده را بخش کرد.
	از آن کو شمارِ سپهرِ بلند،	بدانست  و  نیک و بد و چون و چند،
	ستاره بر آن کودک آشفته دید؛	غمی گشت، چون بختِ او خفته دید.
	بدید از بد و نیک، بازارِ اوی؛	به یزدان پناهید  در کارِ اوی.
70	چنین، تا برآمد بر او روزگار؛	تهمتن بیامد برِ شهریار.
	بدو گفت:« کاین کودکِ شیرفش،	مرا پرورانید باید به کَش.
	چو دارندگانِ تو را مایه نیست،	مر او را به گیتی چو من دایه نیست.»
	بسی مهتر اندیشه کرد، اندر آن؛	نیامد همی، بر دلش بر، گران.
	به رستم سپردش دل و دیده را،	جهانجوی گُردِ پسندیده را.
75	تهمتن ببردش به زابلسِتان؛	نشستنگهی ساخت، در گلسِتان.
	سواریٌ و تیر و کمان و کمند،	عِنان و رِکیب و چه و چون و چند،
	نشستنگهِ مجلس و میگسار،	همان باز و شاهین و یوزِ شکار،
	زداد و ز بیداد و تخت و کلاه،	سخن گفتن و رزم و راندن سپاه،
	هنرها بیاموختش، سربسر؛	بسی رنج برداشت و آمد به بر.
80	سیاوش چنان شد که اندر جهان،	همانند او کس نبود، از مِهان.
	چو یک چند بگذشت و گشت او بلند،	سویِ گردنِ شیر شد، با کمند.
	چنین گفت با رستمِ سرفراز،	که:«آمد به دیدارِ شاهم نیاز.
	بسی رنج بردیٌ و دل سوختی؛	هنرهای شاهم آموختی.
	پدر باید اکنون که بیند ز من،	هنرها از آموزش پیلتن.»
85	گوِ شیردل کارِ او را بساخت؛	فرستادگان را ز هر سو بتاخت.
	ز اسپ و پرستنده و سیم و زر،	ز مُهر و ز تخت و کلاه و کمر،
	ز پوشیدنی هم زگستردنی،	ز هر سو بیاورد آوردنی؛
	وز آن  هرچه در گنجِ رستم نبود،	ز گیتی، فرستاد و آورد زود.
	گسی کرد از آنگونه او را به راه،	که شد بر سیاوش نَظاره سپاه.
90	تهمتن همی رفت، با او به هم؛	بدان تا نباشد سپهبد دُژم.
	جهانی به آیین بیاراستند،	چو خشنودی نامور خواستند.
	همی زرٌ و عنبر برآمیختند؛	ز گنبد، به سر بر، همی ریختند.
	جهان گشت پر شادی و خواسته؛	در و بامِ هر برزن آراسته.
	به زر پی تازی اسپان، دِرَم؛	به ایران، ندیدند یک تن دُژم.
95	همه یالِ اسپ، از کران تا کران،	بر اندود مشک و می و زعفران.
	چو آمد به کاوس شاه آگهی	که:«آمد سیاوَخش با فرٌهی».
	بفرمود تا با سپه گیو و توس،	برفتند با شادی و پیل و کوس.
	همه نامداران شدند انجمن؛	به یک دست، توس و دگر، پیلتن؛
	خرامان، برِ شهریار آمدند،	که با نودرختی ببار آمدند.
100	چو آمد برِ کاخِ کاوس شاه،	خروش آمد و برگشادند راه.
	پرستار،با مجمر و بویِ خُوَش،	نَظاره بر او، دست کرده به کَش،
	به هر کُنج در، سیصد استاده بود؛	میان در،  سیاووشِ آزاده بود.
	بسی زرٌ و گوهر برافشاندند؛	سراسر، بر او، آفرین خواندند.
	چو کاوس را دید بر تخت عاج،	ز یاقوتِ رخشنده بر سرش تاج،
105	نخست، آفرین کرد و بردش نماز؛	زمانی، همی گفت با خاک راز؛
	وز آن پس، بیامد برِ شهریار؛	سپهبَد گرفتش سر اندر کنار.
	ز رستم بپرسید و بنواختش؛	بر آن تخت پیروزه بنشاختش.
	چنان، از شگفتی بدو در بماند؛	بسی آفرینِ بزرگان بخواند.
	بدان برزِ بالای و آن فرٌ اوی؛	بسی بودنی دید، در پرٌِ اوی،
110	بدان اندکی سال و چندان خِرَد،	که گفتی روانش خِرَد پرورَد،
	بسی آفرین بر جهان آفرین،	بخواند و بمالید رخ بر زمین.
	همی گفت:« کای کَردِگار سپهر!	خداوندِ هوش و خداوندِ مهر!
	همه نیکویها، به گیتی، ز توست؛	نیایش ز فرزند گیرم، نخست.»
	بزرگان ایران همه با نثار،	برفتند شادان برِ شهریار.
115	ز فرٌِ سیاوش فرو ماندند؛	به دادار بر، آفرین خواندند.
	بفرمود تا پیشِ ایرانیان،	ببستند گُردان لشکر میان.
	به کاخ و به باغ و به میدانِ اوی،	جهانی به شادی نهادند روی.
	به هر جای، جشنی بیاراستند؛	می و رود و رامشگران خواستند.
	یکی سور فرمود کاندر جهان،	کسی پیش از او آن نکرد از مِهان.
120	به یک هفته، زان گونه بودند شاد؛	به هشتم، درِ گنجها برگشاد.
	ز هر چیز گنجی، بفرمود شاه:	ز مُهر و ز تیغ و ز تخت و کلاه؛
	از اسپانِ تازی به زینِ پلنگ؛	ز برگستوان و ز خَفتانِ جنگ؛
	ز دینار و از بدره هایِ دِرَم؛	ز دیبا و از گوهر و بیش و کم،
	جز افسر؛ که هنگامِ افسر نبود؛	بدان کودکی، تاج در خُوَر نبود،
125	سیاووش را داد و کردش امید؛	ز خوبی، بدادش فراوان نوید.
	چنین هفت سالش همی آزمود؛	به هر کار، جز پاک زاده نبود.
	به هشتم، بفرمود تا تاجِ زر،	زمین کوی ساران و زرٌین کمر،
	نبشتند منشور بر پرنیان،	به رسمِ بزرگان و فَرٌ کَیان.
	زمین کوی ساران ورا داد شاه؛	که بود او سزایِ بزرگیٌ و جاه؛
130	زمین کوی ساران بُد آن پیشتر،	که خوانی همی ماورانهر  بر.
	61-رنگ اندر آمد:رنگش زرد شد     خرٌم بهار:مادر سیاوش  62-ماهِ فرخنده پی:مادر سیاوش  66-جهاندار:کاوس       چرخ گردنده را بخش کرد:طالع را دیدن  69-بازار:کار وبار و رفتار و شیوه زندگانی  73-مهتر:کاوس  74-دل و دیده: سیاوش  79- بسی رنج برداشت: تحمل کردن  81- سویِ گردنِ شیر شد: گردی و دلاوری  85- گوِ شیردل: رستم  89-گُسی کرد: فرستاد  91- آیین بیاراستندند: آذین بستند  105- بردش نماز: تعظیم کردن          با خاک راز گفتن:سر بر خاک گذاشتن  109-پرٌ: فرٌ و شکوه و چیرگی  123-: بیش و کم: همه چیز  127- کوی ساران

آغاز داستان

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

پیوند مستقیم داستان

آغاز داستان

19	چنین گفت موبد که : یک روز توس،	بدان گه که خیزد خروشِ خروس،
	خود و گیو ِگودرز و چندی سوار	برفتند شاد از درِ شهریار ،
	به نخچیر گوران به دشتِ دغوی	اَبا باز و یوازان نخچیرجوی.
	فراوان گَرفتند و انداختند؛	علفها چهل روزه برساختند.
	بدان جایگه،  تُرک نزدیک بود؛	زمینش، ز خرگاه، تاریک بود .
	یکی بیشه پیش اندر آمد زدور،	به نزدیکِ مرزِ سوارانِ تور.
25	همی راند در پیش با توس گیو،	پس اندر، پرستنده ای چند نیو.
	به بیشه، یکی خوبرخ یافتند؛	پر از خنده لب، هردو بشتافتند.
	به دیدار او در زمانه نبود؛	به خوبی، بر او بر، بهانه نبود .
	بدو گفت توس:« ای فریبنده ماه!	تو را سویِ این بیشه که نمود راه ؟»
	چنین داد پاسخ که:«ما را پدر،	بزد دوش و بگذاشتم بوم و بر:
30	شبِ تیره مست آمد از دشت ِسور؛	همان چون مرا دید، جوشان ز دور،
	یکی خنجری آبگون برکشید؛	همی خواست از تن سرم را برید.»
	بپرسید از او پهلوان از نژاد؛	بر او سروبن، یک به یک، کرد یاد؛
	بدو گفت:« من خویشِ گرسیوزم؛	به شاه آفریدون کشد پَروَزم.»
	«پیاده-بدو گفت : چون آمدی،	که بی باره و رهنمون آمدی ؟»
35	چنین داد پاسخ که:« اسپم بماند؛	ز سستی، مرا بر زمین بر نشاند.
	بی اندازه زرٌ و گهر داشتم ؛	به سر بر، یکی تاجِ زر داشتم .
	بدان رویِ بالا، زمن بستدند ؛	نیامِ یکی تیغ بر من زدند.
	چو هشیار گردد پدر، بی گمان،	سواران فرستد پسِ من،  دمان.
	بیاید همان،  تازنان،  مادرم؛	نخواهد کز این بوم و بر بگذرم.»
40	دلِ پهلوانان بدو گرم گشت؛	سر توسِ نوذر بی آزرم گشت .
	چنین گفت:«کاین تُرک من یافتم ؛	زپیش سپه، تیز بشتافتم.»
	بدو گفت گیو:« ای سپهدارِ شاه!	نه با من برابر بُدی بی سپاه ؟
	زبهرِ پرستنده ای، کژ مگوی ؛	نگردد جوانمرد پرخاشجوی.»
	سخنشان ز تندی به جایی رسید،	که این ماه را سر بباید برید !»
45	میانشان چو این داوری شد دراز،	میانجی بیامد یکی سرفراز،
	که:«این را بر ِ شاه ایران بَرید؛	بر آن کو، نهد هر دو فرمان بَرید.»
	نگشتند هر دو زگفتارِ اوی؛	برِ شاه ایران نهادند روی .
	چو کاوس رویِ کنیزک بدید،	بخندید و لب را به دندان گزید.
	به هر دو سپهبد، چنین گفت شاه	که:«کوتاه شد بر شما رنجِ راه.
50	بر این داستان، بگذرانیم روز،	که: خورشید گیرند گُردان، به یوز.
	گوزن است اگر آهویِ دلبر است،	شکاری چنین از درِ مهتر است.»
	بدو گفت خسرو:« نژادِ تو چیست،	که چهرت همانندِ چهرِ پریست؟»
	بدو گفت:«کز مام، خاتونیم؛	زسویِ پدر، آفریدونیَم ؛
	نیایم سپهدار گر سیوز است ؛	بدان مرز، خرگاهِ او مرکز است .»
55	بدو گفت:«کاین روی و موی نژاد،	همی خواستی داد هر سه به باد.
	به مُشکویِ زرٌینِ من بایدت؛	سر ماهرویان کنم، شایدت.»
	چنین داد پاسخ که:«دیدم تو  را ؛	ز گردنکشان، برگزیدم تو را .»
	بت اندر شبستان فرستاده شاه ؛	بفرمود تا بر نشیند به گاه.
	بیاراستندش به دیبایِ زرد،	به یاقوت و پیروزه و لاجورد ؛
60	دگر ایزدی هرچه بایست، بود؛	یکی سرخ یاقوت بُد، ناپسود .

واژه ها

19-موبد:کنایه ی ایما، دهقان داستانگوی که داستان سیاوش را باز گفته است

20- گیوِ گودرز: گیو پور گودرز

21-دشت ِ دغوی:دشتی در مرز ایران و توران

22- علف: توشه و بُنه

علفها چهل روزه برساختند:شکار فراوانی گرفتند و بر خاک انداختند و برای چهل روز توشه ساختند. 

23-تُرک-در معنی  تورانی است(تورَگ- تورج= توری،تورانی)

25- نیو: دلاور، شجاع

29-دوش: دیشب- این واژه در پهلوی به همین شکل به کار می رفته است

30-دشت سور:دشتی که در آن به بزم و سور می پردازند

45- داوری: به معنی ستیزه و کشمکش

33- پَروز: نژاد، گوهر

56- مشکو: شبستان

سوداوه ی خبیث

بخش خواندن داستان سیاوش در صداهایی که می شنویم، رسیده به شیفته شدن سوداوه ی خبیث بر سیاوش. این فایل سه بخش شد. برای کم شدن حجم فایل و راحتی دانلود آن در زمان کندی اینترنت و کمی پهنای باند و رفتن پای کسی روی کابل یا خوردن یک کشتی به فیبر نوری و ...... بهرحال

اگر بدانید بخش سوم ینی هفت هشت صفحه ی آخر آن چقدر سخت است. من در کل تا کنون سه بار آن را ضبط کرده ام. البته مشکل از من هم هست.

دارم کم کم به بی سواتی خود ایمان می آورم.

البته کم کم هم نه که زیاد زیاد.

***

آه ای سوداوه ی خبیث. خواندن شیفته شدنت هم سخت است. ولی .... نه.

سوداوه خبیث نیست. گاهی که ما به سوداوه فکر می کنیم می بینیم درست نیست که به او می گوییم:  "سوداوه ی خبیث". چرا که اگر  زن باشی و  سیاوش را ببینی و فریفته ی او نشوی، هنر کرده ای. هرچند هنر که چه عرض کنم. احتمالن باید مشکلی داشته باشی. نه. سوداوه خبیث نیست. عشق به سیاوش نام نه چندان نیکی از او در تاریخ به یادگار گذاشت. شاید خودش هم می دانست که قربانی این عشق می شود.

نمی دانیم می دانید یا نه که: سیاوش کسی بود که حتا فرنگیس، یا بهتر بگوییم زیباترین زن شاهنامه فرودسی نیز که ما از دوران نوجوانی عاشق و دلباخته ی او هستیم هم، دلباخته ی او شد.

سیاووش رقیب سختی برای ما بود. تنها او توانست فرنگیس را از چنگمان به در آورد.

اکنون که هزار سال از مرگ او می گذرد، این را فراموش کرده ایم و او را بخشیده ایم. چون او قربانی این عشق شد و قربانیان عشق همیشه قابل گذشتند. ولی ما نشستیم و تماشا کردیم. راستش کار خیلی زیادی هم از دستمان بر نمی آمد. فرنگیس کسی نبود که سیاوش را رها کرده و سراغ ما بیاید. خودمان هم اگر جای فرنگیس بودیم، جز این نمی کردیم.

***

داشتم چی می گفتم؟

آها،......

این بخش سوم داستان سوداوه ی .....................

داستان سیاوش

 داستان را از اینجا بشنوید(محسن مهدی بهشت) 

داستان سیاوش

۱	کنون،ای سخنگوی بیدار مغز!	یکی داستان بیارای، نغز.
	سخن چون برابر شود با خِرد،	روانِ سراینده رامش برد.
	کسی را که اندیشه ناخوش بود	بدان ناخوشی رای او گَش بُوَد،
	همی خویشتن را چلیپا کند؛	به پیشِ خردمند، رسوا کند؛
5	ولیکن نبیند کَس آهویِ خویش؛	تو را روشن آید همی خویِ خویش.
	اگر داد باید که آید به جای،	بیارای و ز آن پس، به دانا نمای.
	چو دانا پسندد، پسندیده شد؛	به جوی تو در، آب چون دیده شد.
	کهن گشته این داستان ها ز بُن،	همی نو کند روزگار کَهُن.
	اگر زندگانی بُوَد دیریاز،	بر این دینِ خرٌم بمانم دراز،
10	یکی میوه داری بمانَد زمن	که نازد همی بار او بر چمن.
	از آن پس که پیمود پنجاه و هشت،	به سر بر، فراوان شگفتی گذشت.
	همی آز کمتر نگردد، به سال؛	همی روز جوید، به تقویم و فال.
	چه گفت اندر این، موبَدِ پیشرو؟	که:« هرگز نگردد کهن گشته نو.»
	تو، چندان که مانی، سخنگوی باش؛	خردمند باش و نکو خوی باش.
15	چو رفتی، سر و کار با ایزد است،	اگر نیک باشدت کار ار بد است.
	نگر تا چه کاری! همان بدروی؛	سخن هرچه گویی، همان بشنوی.
	درشتی ز کس نشنود نرم گوی ؛	بجز نیکوی، در زمانه، مجوی.
	به گفتار دهقان، کنون، بازگرد؛	نگر تا چه گوید سراینده مَرد!

1- سخنگوی بیدار مغز- سراینده داستان  

در این بیت آغازین فردوسی بیگانه وار با خویش سخن می گوید

2- رامش: آسودگی و شادمانی

3- گَش:خوش و دلپذیر 

4-چلیپا کردن:خم کردن و گوژ  کردن- ولی در بیت های فردوسی معنی رسوا شدن می دهد- هر کس را که بر چلیپا بر آورنددر میان مردم رسوا خواهد شد. 

رسوا: بدنام 

5- آهو: عیب

بیت 2- سخنی  را مایه آرامی روان سراینده و شادکامی او دانسته است که آنچنان خردورانه باشد که بتوان آن را همسنگ و همتای خرد شمرد. سخنی که خرد در آن به نمود و کردار در آمده است و خود از گونه و گوهر خرد شده است  

بیت های 3و4- هر آن کس که اندیشه ای نادرست و ناپسند داشته باشد، لیک به آن ناخوشیِ رای و دید خویش فریفته باشد و بدان بنازد، خویشتن را در نزد خردوران و رایمندان رسوا خواهد

  گردانید و در نادانی و کانایی،پر آوازه.  

بیت 5- آدمی به عیب و آهوی خویش کور است و خوی و خیم خویش را پیراسته از هر کاستی و ناراستی می داند. 

  نامه ی باستان - دکتر کزازی

 وارد کردن بیت ها از  فرناز