حماسه داد

حماسه داد

بحثی در محتوای سیاسی شاهنامه فردوسی

فرج‌الله میزانی (ف. م. جوانشیر)

انتشارات فردوس

چاپ اول – 1393

303 صفحه

150000 ریال

***

به دنبال هدیه تولد برای یاری از یاران دبستانی بودم. مدت‌هاست که جز این نمی‌کنم. در کمال ناباوری حماسه داد را دیدم. ذهنم پرواز کرد به روزها که نه، به سال‌های اول بعد از انقلاب و بر آنچه که بر نویسنده‌ی بزرگوار این کتاب برفت.

آن سال‌ها کتاب را خریدم و گم شد. خریدم و گم شد. خریدم و گم شد......

چاپ اول انتشارات فردوس را دیدم و خریدم و قبل از هدیه دادن این بخش از آن را در اینجا آوردم.

کتاب را بخرید. از آن، جز بخش کوچکی را که دوست می‌دارم، نمی نویسم. این کتاب جز نوستالژی برای من چیزی ندارد. بخش زیادی از منطق و باورهای نویسنده دیگر در باورهای من نیست. بی شک خودش هم اگر بود، شاید کتاب را با دیدی دیگر ویراستاری می کرد. ولی ...... کتاب را بخوانید.

***

قیام کاوه

با شکوه‌ترین قیام در شاهنامه، قیام کاوه است که بسیار شهرت یافته. ولی عملن از مضمون اصلی خود خالی شده است. بر اثر تبلیغات دهه‌های اخیر، چنین عنوان شده است که گویا قیام کاوه عبارت است از قیام ایرانیان علیه تازیان. گفته می‌شود که گویا ضحاک به آن دلیل مورد نفرت مردم ایران بود که شاهی بیگانه بود. قیام کاوه در نظر مبلغین درباری عبارت است از:

"شوریدن بر پادشاه بیگانه و برانداختن بیداد"

بنابراین ادعا و ادعاهای نظیر آن، انگیزه‌ی قیام کاوه ناسیونالیسم ضد عربی ایرانیان است.! در حالی که فردوسی در توصیف شاهی ضحاک و قیام کاوه با وجود تفصیل فراوان، به اشاره هم که شده، نژاد او را دلیل بیدادگری و دستاویز قیام نمی‌داند. در آن زمان در شاهنامه هنوز "هفت کشور" یکی است و این جدایی مرزها وجود ندارد تا سخن از بیگانه و خودی باشد. تازه در زمان فریدون است که جهان بین سه پسر او تقسیم می‌شود که در آن زمان هم، سرزمین تازیان در کنار ایران به ایرج سپرده می‌شود و بیگانه به حساب نمی‌آید.

از ایشان چو نوبت به ایرج رسید / مر او را پدر شاه ایران گزید

هم ایران و هم دشت نیزه وران / هم آن تخت شاهی و تاج سران

بدو داد کو را سزا بود تاج ...

از نوشته ی طبری نیز چنین بر می‌آید که در زمان طبری هم ایرانیان ضحاک را از خود می‌دانستند:

"اهل یمن دعوی انتساب او را دارند و عجم دعوی انتساب او را"

قیام کاوه، قیام داد است علیه بیداد. قیام توده مردم است علیه شاه بیدادگر و نه قیام ایرانیان علیه اعراب.

قدیمی ترین نسخه ی شاهنامه را ورق بزنید

نقل از تابناک

هر کدام از ما به عنوان یک ایرانی، حق داریم قدیمی ترین نسخه شاهنامه را با چشم خودمان ببینیم و ورق بزنیم. گرچه این نسخه هم اکنون در کتابخانه ملی فلورانس ایتالیا نگهداری می شود.

به گزارش جام جم آنلاین، هر کدام از ما به عنوان یک ایرانی، حق داریم قدیمی ترین نسخه شاهنامه را با چشم خودمان ببینیم و ورق بزنیم. گرچه این نسخه هم اکنون در کتابخانه ملی فلورانس ایتالیا نگهداری می شود اما مسئولان این کتابخانه امکان دیدن آن را برای صاحبان اصلی اش یعنی ایرانی ها فراهم کرده اند.

سالیانی دراز، مسئولان کتابخانه ملی بریتانیا به خود می بالیدند که آن نسخه خطی محفوظ از شاهنامه به تاریخ 675 هجری شمسی ، کهن ترین نسخه موجود این کتاب است اما در سال 1978 میلادی، آنجلو پیه مونتسه ، پژوهشگر ایران شناس ایتالیایی، اعلام کرد جهان، نسخه ای کهن تر از آن را هم که مربوط به 200 سال پس از سرایش شاهنامه است، همچون رازی مگوی در طول سال ها،در قلبش پنهان کرده است.

حقایق گاهی جلوی چشم مان هستند و ما آنها را نمی بینیم، پیه مونتسه اما، به اطرافش بهتر از دیگران نگاه می کرد. او برای کشف این کتاب، راه دور نرفت؛ آن را از پستوی خانه ای تاریخی و مرموز در شهرستانی از ایران یا کلکسیون میلیاردری اهل خرید عتیقه در کشوری دور، پیدا نکرد بلکه میان هزاران کتاب عتیقه دیگر در کتابخانه فلورانس چرخید و چرخید تا چشمش به جمال نسخه ای کهن تر از شاهنامه ای که بریتانیایی ها در اختیار داشتند، روشن شد.

اما چندی نگذشت که شیرینی این کشف را تلخی نیمه بودن کتاب، برایش کم کرد و او دو سال بعد در مقاله ای شرح داد که کهن ترین نسخه شاهنامه، فقط تا پایان پادشاهی کیخسرو را در بر دارد.

هنوز هم مشخص نیست نیمه دیگر کهن ترین نسخه شاهنامه، در کدام کتابخانه جهان، چون مسافری غریب، به حال خود رها شده است و آیا امید هست ایران شناسی دیگر، روزی آن را ورق بزند و مژده بدهد که تکه ای از تاریخ ما را هزاران کیلومتر دورتر از ایران مان، پیدا کرده است ؟

می خواهید نسخه های اسکن شده شاهنامه محبوب مان را ورق بزنید؟ روی این لینک کلیک کنید. به هر حال فردوسی طوسی ، سراینده این شاهکار، جزو معدود شاعران کهن ایرانی است که هنوز کشورهای همسایه موفق نشده اند او را به نام خودشان، ثبت و ضبط کنند!

حسن یوسف زمانی و فردوسی

حسن یوسف زمانی

1392 - 1312

سازنده ی سوییت سمفونی سوگ سهراب ما را ترک کرد..........

حسین یوسف زمانی، آهنگساز ایرانی بعد از ظهر دهم دی ماه 92 دار فانی را وداع گفت.

به گزارش ایسنا، این هنرمند پس از تحمل یک دوره بیماری عصر امروز (سه‌شنبه) از دنیا رفت.
حسین یوسف زمانی متولد سال 1312 در سنندج بود و پس از تحصیل در مدرسه موزیک نظام، از سال 37 به تهران آمد. او با ارکسترهای رادیو ایران نیز همکاری داشت.
وی در طول پنجاه سال فعالیت مستمر و همکاری با ارکسترهای رادیو تلویزیون، فرهنگ و هنر، سمفونیک، اپرای تهران و تدریس در دانشگاه، آهنگ‌های فراوانی برای ارکستر و خوانندگان ساخت و رهبری کرد. ساز تخصصی او ویولن بود.
سوییت سمفونی سوگ سهراب و مارش نبرد از آثار این هنرمند بود. 

نقل از تابناک.

مجید انتظامی و فردوسی

سال 1356، انیمیشنی به نام زال و سیمرغ ساخته شد. از این انیمیشن بعدها خواهم نوشت. ولی اکنون می خواهم به نقش مجید انتظامی در این فیلم اشاره ای بکنم که آهنگ آن را ساخت.

شاید خاطرات زیادی از آن داشته باشید در انیمیشن بچه های کوه آلپ و هرگز ندانسته اید، این آهنگ در واقع برای زال و سیمرغ ساخته شده است.

گوش کنید.

رضازاده ی شفق و فردوسی

صادق رضازاده شفق

1271-1350

ابوالقاسم فردوسی از لحاظ زنده کردن تاریخ و داستان ملی و از جهت نفس تازه دمیدن به زبان فارسی، بی شبهه بزرگترین شاعر ایران است و کسی دیگر از گویندگان ما در این هنر به پای او نمی رسد.

شاهنامه از لحاظ زیبایی های ادبی و لطایف بدیعی نیز شاه ِنامه هاست. با این که استاد به حکم نمونه هایی که از او مانده و با تسلطی که در لطایف زبان داشته می توانسته است مانند سخنگویان دیگر در انواع شعر، از قصیده و غزل و رباعی و قطعه طبع آزمایی کند، بنا به تعلق خاطری که به داستان ملی ایران داشته، همین سبک نظم شاهنامه را که در بحر تقارب و برای داستان و حماسه و شعر رزمی بهترین وزن است، اختیار کرده و در این شیوه استاد همه است. و کسی را از گویندگان، خواه پیش و خواه بعد از او، یارای برابری با وی نبوده است.

صادق رضازاده شفق - تاریخ ادبیات ایران

از نشریه جشنواره توس - 1354 به کوشش ضیاالدین سجادی

ملک الشعرای بهار و فردوسی

ملک الشعرای بهار

آن چه گفت اندر اوستا زردهشت و آن چه کرد

اردشیر بابکان تا یزدگرد بافرین

زنده کرد آن جمله فردوسی به الفاظ دری

اینت کرداری شگرف و اینت گفتاری متین

ملک الشعرای بهار

از نشریه جشنواره توس - 1354 به کوشش ضیاالدین سجادی

اوزیر حاجی بیوف و فردوسی

Uzeyir Hajibeyov

1885-1945

بیشتر آثار اوزیر حاجی بیوف بر منبای داستان ها و افسانه ایران ساخته شده. با کلیک روی نامش از او بیشتر خواهید دانست. ولی در اینجا می خواهم اشاره ای به اپرای رستم و سهراب او بکنم. بخش از این اپرا روی فیلمی به همین نام، ساخته ی  بوریس کیمیاگروف  که قبلن از وی در همین وبلاگ یاد شده است را در آدرس زیر می توانید ببینید.

Rustam ve Zohrab  رستم و سهراب

چند خطی از اپرا را برایتان می نویسم.

رستم:

*.......... نام  ِ تو چیست؟

 چه جویی، شب تیره؟ کام  ِ تو چیست؟

تهمینه:

..................تهمینه ام

 تو گفتی که از غم به دو نیمه ام

یکی دخت شاه سمنگان منم

پزشک هزبر و پلنگن منم

به گیتی، ز شاهان مرا جفت نیست

 چو من، زیر چرخ بلند، اندکی است

کس از پرده بیرون ندیده مرا

نه هرگز کس آوا شنیده مرا

به کردار افسانه از هر کسی

شنیدم بسی داستانت بسی

پوستر اولین اجرای اپرا در باکو و در تاریخ 1910

ببینم کسی می داند که در سال 1910 ملت ایران و حاکمانش در چه اوضاع و احوالی بوده اند  و چیزی از تاریخ هنر در آن زمان می داند؟

*

نقطه ها در متن شاهنامه هست ولی مسلم است که در اپرا نیست.

شهریار و فردوسی

محمدحسین شهریار

مثل فردوسی آدمی که خدای

در سخنش آفریده بی همتای

آن که چون او به شعر نابغه نیست

گو خدای سخن مبالغه نیست

آن که آزادگی ازو زاده است

درس میهن پرستی او داده است

آن که ما را دلاوری آموخت

سرفرازی و سروری آموخت

آن که ما را زبان بسته گشود

پارسی را روان نو بخشود

نام ایران بزرگ کرد و بلند

سزد ایرانیان بدو بالند

تا ز شهنامه در خروش آمد

خون ایرانیان به جوش آمد

زنده کرد از صلای و خشوری

روح سربازی و سلحشوری

داد ما را شئون ملی یاد

تا که در ما غرور ملی زاد

ملت ما رهین منت اوست

ملتی گر به جاست، ملت اوست.

(محمدحسین شهریار  - دیوان اشعار )

از نشریه جشنواره توس - 1354 به کوشش ضیاالدین سجادی

مرتضا مطهری و فردوسی

در تمام شاهکارهای بشری مثلا ادبی یا صنعتی، پیدا خواهید کرد شاهکاری را که دیگران هر چه تلاش کرده ‏اند نتوانسته ‏اند مثل آن را بیاورند. مثلا می‏گویند در حماسه، هزار سال است که شاهنامه فردوسی به وجود آمده است و بعد از آن خیلی افراد دیگر خواسته ‏اند شعر حماسی بگویند ولی نتوانسته ‏اند مثل او بیاورند. واقعا همه شعرای فارسی زبان دیگر از هزار سال پیش تا امروز ناتوان بوده ‏اند که مثل فردوسی حماسه بگویند.

کتاب نبوت - معجزه چیست؟ ص 101

گفتار اندر نامه رستم فرخزاد به برادر و باز گفتن از بودنی ها

نسخه ی خالقی مطلق

یکی دو روز پیش نامه ای با این متن به دستم رسید.

پیشگویی دقیق فردوسی بزرگ

ز ایران و از ترک و از تازیان // نژادی پدیـــد آید اندر میــــــان

نه دهـقـان ، نه تـرک و نه تـازی بود // ســخن ها بـــه کـــردار بازی بود

هـمـه گـنـج ها زیر دامـان نهـنـد // بکوشـند و کوشش به دشـمن دهـنـد

به گـیـتـی کـسـی را نـمانـــد وفــــــا // روان و زبـــانـهـا شــود پــر فـا

بــریــزنــد خــون از پــی خواســتـه // شـــــود روزگــــار بــد آراســتـــه

زیــان کســان از پـی سـود خـویـش // بجـویـنـد و دیــننـدر آرنـد پـیـش

آیا شاهنامه های دیگری سراغ دارید که این را تایید کنند؟