زادن سیاوش

داستان را با صدای محسن مهدی بهشت از اینجا بشنوید

زادن سیاوش

61	بسی بر نیامد بر این روزگار ،	که رنگ اندر آمد به خرٌم بهار.
	جدا گشت از او کودکی چون پری،	به چهره، به سانِ بتِ آزری.
	بگفتند با شاه کاوس کی،	که:«برخوردی از ماهِ فرخنده پی.
	یکی کودکی فرٌخ آمد پدید؛	کنون، تخت بر اَبر باید کشید.»
65	جهان گشت، از آن خُرد، پرگفتگوی؛	کز آن گونه نشنید کس روی و موی.
	جهاندار نامش سیاوَخش کرد؛	بر او، چرخِ گردنده را بخش کرد.
	از آن کو شمارِ سپهرِ بلند،	بدانست  و  نیک و بد و چون و چند،
	ستاره بر آن کودک آشفته دید؛	غمی گشت، چون بختِ او خفته دید.
	بدید از بد و نیک، بازارِ اوی؛	به یزدان پناهید  در کارِ اوی.
70	چنین، تا برآمد بر او روزگار؛	تهمتن بیامد برِ شهریار.
	بدو گفت:« کاین کودکِ شیرفش،	مرا پرورانید باید به کَش.
	چو دارندگانِ تو را مایه نیست،	مر او را به گیتی چو من دایه نیست.»
	بسی مهتر اندیشه کرد، اندر آن؛	نیامد همی، بر دلش بر، گران.
	به رستم سپردش دل و دیده را،	جهانجوی گُردِ پسندیده را.
75	تهمتن ببردش به زابلسِتان؛	نشستنگهی ساخت، در گلسِتان.
	سواریٌ و تیر و کمان و کمند،	عِنان و رِکیب و چه و چون و چند،
	نشستنگهِ مجلس و میگسار،	همان باز و شاهین و یوزِ شکار،
	زداد و ز بیداد و تخت و کلاه،	سخن گفتن و رزم و راندن سپاه،
	هنرها بیاموختش، سربسر؛	بسی رنج برداشت و آمد به بر.
80	سیاوش چنان شد که اندر جهان،	همانند او کس نبود، از مِهان.
	چو یک چند بگذشت و گشت او بلند،	سویِ گردنِ شیر شد، با کمند.
	چنین گفت با رستمِ سرفراز،	که:«آمد به دیدارِ شاهم نیاز.
	بسی رنج بردیٌ و دل سوختی؛	هنرهای شاهم آموختی.
	پدر باید اکنون که بیند ز من،	هنرها از آموزش پیلتن.»
85	گوِ شیردل کارِ او را بساخت؛	فرستادگان را ز هر سو بتاخت.
	ز اسپ و پرستنده و سیم و زر،	ز مُهر و ز تخت و کلاه و کمر،
	ز پوشیدنی هم زگستردنی،	ز هر سو بیاورد آوردنی؛
	وز آن  هرچه در گنجِ رستم نبود،	ز گیتی، فرستاد و آورد زود.
	گسی کرد از آنگونه او را به راه،	که شد بر سیاوش نَظاره سپاه.
90	تهمتن همی رفت، با او به هم؛	بدان تا نباشد سپهبد دُژم.
	جهانی به آیین بیاراستند،	چو خشنودی نامور خواستند.
	همی زرٌ و عنبر برآمیختند؛	ز گنبد، به سر بر، همی ریختند.
	جهان گشت پر شادی و خواسته؛	در و بامِ هر برزن آراسته.
	به زر پی تازی اسپان، دِرَم؛	به ایران، ندیدند یک تن دُژم.
95	همه یالِ اسپ، از کران تا کران،	بر اندود مشک و می و زعفران.
	چو آمد به کاوس شاه آگهی	که:«آمد سیاوَخش با فرٌهی».
	بفرمود تا با سپه گیو و توس،	برفتند با شادی و پیل و کوس.
	همه نامداران شدند انجمن؛	به یک دست، توس و دگر، پیلتن؛
	خرامان، برِ شهریار آمدند،	که با نودرختی ببار آمدند.
100	چو آمد برِ کاخِ کاوس شاه،	خروش آمد و برگشادند راه.
	پرستار،با مجمر و بویِ خُوَش،	نَظاره بر او، دست کرده به کَش،
	به هر کُنج در، سیصد استاده بود؛	میان در،  سیاووشِ آزاده بود.
	بسی زرٌ و گوهر برافشاندند؛	سراسر، بر او، آفرین خواندند.
	چو کاوس را دید بر تخت عاج،	ز یاقوتِ رخشنده بر سرش تاج،
105	نخست، آفرین کرد و بردش نماز؛	زمانی، همی گفت با خاک راز؛
	وز آن پس، بیامد برِ شهریار؛	سپهبَد گرفتش سر اندر کنار.
	ز رستم بپرسید و بنواختش؛	بر آن تخت پیروزه بنشاختش.
	چنان، از شگفتی بدو در بماند؛	بسی آفرینِ بزرگان بخواند.
	بدان برزِ بالای و آن فرٌ اوی؛	بسی بودنی دید، در پرٌِ اوی،
110	بدان اندکی سال و چندان خِرَد،	که گفتی روانش خِرَد پرورَد،
	بسی آفرین بر جهان آفرین،	بخواند و بمالید رخ بر زمین.
	همی گفت:« کای کَردِگار سپهر!	خداوندِ هوش و خداوندِ مهر!
	همه نیکویها، به گیتی، ز توست؛	نیایش ز فرزند گیرم، نخست.»
	بزرگان ایران همه با نثار،	برفتند شادان برِ شهریار.
115	ز فرٌِ سیاوش فرو ماندند؛	به دادار بر، آفرین خواندند.
	بفرمود تا پیشِ ایرانیان،	ببستند گُردان لشکر میان.
	به کاخ و به باغ و به میدانِ اوی،	جهانی به شادی نهادند روی.
	به هر جای، جشنی بیاراستند؛	می و رود و رامشگران خواستند.
	یکی سور فرمود کاندر جهان،	کسی پیش از او آن نکرد از مِهان.
120	به یک هفته، زان گونه بودند شاد؛	به هشتم، درِ گنجها برگشاد.
	ز هر چیز گنجی، بفرمود شاه:	ز مُهر و ز تیغ و ز تخت و کلاه؛
	از اسپانِ تازی به زینِ پلنگ؛	ز برگستوان و ز خَفتانِ جنگ؛
	ز دینار و از بدره هایِ دِرَم؛	ز دیبا و از گوهر و بیش و کم،
	جز افسر؛ که هنگامِ افسر نبود؛	بدان کودکی، تاج در خُوَر نبود،
125	سیاووش را داد و کردش امید؛	ز خوبی، بدادش فراوان نوید.
	چنین هفت سالش همی آزمود؛	به هر کار، جز پاک زاده نبود.
	به هشتم، بفرمود تا تاجِ زر،	زمین کوی ساران و زرٌین کمر،
	نبشتند منشور بر پرنیان،	به رسمِ بزرگان و فَرٌ کَیان.
	زمین کوی ساران ورا داد شاه؛	که بود او سزایِ بزرگیٌ و جاه؛
130	زمین کوی ساران بُد آن پیشتر،	که خوانی همی ماورانهر  بر.
	61-رنگ اندر آمد:رنگش زرد شد     خرٌم بهار:مادر سیاوش  62-ماهِ فرخنده پی:مادر سیاوش  66-جهاندار:کاوس       چرخ گردنده را بخش کرد:طالع را دیدن  69-بازار:کار وبار و رفتار و شیوه زندگانی  73-مهتر:کاوس  74-دل و دیده: سیاوش  79- بسی رنج برداشت: تحمل کردن  81- سویِ گردنِ شیر شد: گردی و دلاوری  85- گوِ شیردل: رستم  89-گُسی کرد: فرستاد  91- آیین بیاراستندند: آذین بستند  105- بردش نماز: تعظیم کردن          با خاک راز گفتن:سر بر خاک گذاشتن  109-پرٌ: فرٌ و شکوه و چیرگی  123-: بیش و کم: همه چیز  127- کوی ساران

رداشت از داستان سیاوش از دکتر جنیدی:
http://sacredcountry.blogfa.com/post-64.aspx
_______________________________________

سواری و تیر و کمان و کمند     عنان و رکیب و چه و چون و چند

نشستنگه مجلس و میگسار          همان باز و شاهین و یوز شکار

زداد وبیداد و تخت و کلاه          سخن گفتن ِ رزم و راندن سپاه

( اکنون این سخن فردوسی را بسنجیم تا روشن شود که در آن زمان کودکان را چگونه آموزش میدادند ؛ و به ویژه به کودکانی که می باید در آینده نگهبان کشور گردند ، چه می آموخته اند .

آموزش نخستین : ورزش و آمادگی جنگی ، سواری و به کاربردن افزارهای نبرد چون شمشیر و تیر و کمان و کمند و گرز و ...که ویژه همگان بود .

آموزش دو دیگر : چه ، چون ، چند .

الف- چه ؟

« چه » در این سخن به جای دانش همگانی در آموزش امروز است ؛ زیرا که دانش آموز میبایستی بداند که هر چیز « چه » است ؟ یا چیست ؟

پاسخ به چیستی رویدادهای پیرامون زندگی مردمان ، همان است که امروز بدان « دانش » میگویند .

ب – چون ؟

« چون » در این سخن ، چگونه و چرا است .

چرا چنین است ؟ چرا چنان کار ، رخ میدهد ؟ این بخش از دانش در نزد ایرانیان « فرزانگی » خوانده میشد و هنگامی که یونانیان بدان رسیدند ، نام آن را « فلسفه » نهادند .

پ – چند ؟

چند یا اندازه ؟ دانشی است که از اندازه و آمار و شمار سخن میگوید .

1. اندازه زمین و ساختمان و بلندای و پهنای هر چیز که امروز آن را هندسه می نامیم .

·      اندازه زمین ، دشت ها و کوه ها و رودها و دریاها ، در زمان ما جغرافیا خوانده میشود که واژه ای فرنگی است و برابر فارسی آن « زمین نگاری » یا « اندازه زمین » و مانند این ها است .

این دانش در پنج هزار سال پیش بدان جا رسیده بود که ایرانیان بدانند خدِّ میانه جهان از دهانه رود ارنگ و جزیره فاره و شهر زرنگ سیستان میگذرد و به همین روی سیستان را نیمروز مینامیدند ؛ که نیمروز نیمه جهان شناخته شده باستان است . بدین روی میباید که ایرانیان در آن هنگام همه جهان باستان را پیموده و از اروپای امروز تا ژاپن را اندازه گرفته باشند که می دانستند میانه آن کجاست .

2- اندازه آسمان و اختران و گردش خورشید و ماه و ستارگان و برج ها و سالماری و گاه شماری

این دانش دو بخش میشود :

-        ستاره شناسی

-        گاه شماری

آموزش سه دیگر :

پس آن کسان که برای فرمانروایی آموزش میدیدند ، میبایستی افزون بر جنگاوری و دانش های دیگر از دانش های ویژه برخوردار باشند :

الف- داد یا دادگستری

دادگستری نیز یکی از شاخه های دانش آن روزگار بوده است و برخی از موبدان « دات ور » خوانده میشدند که امروزه « داور » شان می خوانیم .

در زمان کیخسرو ، بدان هنگام که سپاه ایران آهنگ توران میکند ، در فرمانی به که کیخسرو به سپهسالار ایران « توس » میدهد چنین میگوید :

کشاورز یا مردم پیشه ور      کسی کاو نبندد به رزمت کمر

نباید که آزار بیند به راه        چنین است آیین ِ تخت و کلاه )

باری رستم  در آموزش سیاوخش رنج بسیار برد تا همه گونه هنر بدو آموخت و درخت دانش و جنگاوری وی را به بار آورد . و سیاوش در همه هنرها چنان شد که در میان مِهان و بزرگان ایران ماننده نداشت