جشن های ایرانی

جشن های ایرانی

در عمرمان با سوگ ها و اندوهان آموخته شدیم. هربار که غمگین نباشیم اتهامی بی حیایی به ما می خورد. خبری از جشن های جمعی نیست که با عث نزدیک شدن رابطه ها و همدلی ها می شود. از کهن ترین سوگ های ایرانی که در فلات ایران رایج بود سوگ سیاوش را می دانند که پیش از آغاز نورزو برگزار می شد و با آغاز نوروز، سوگ به جشن نوزایی طبیعت تبدیل می شد. در فلات فرهنگی ایران از میان انگشت شمار سوگ ها با انبوهی از جشن ها رو به رو بودیم که به انسان شادی زیستن را یادآوری می کردند. انسان شاد از مواهب طبیعت بهره می گیرد و به هم نوعان و موجودات دیگر بهره می رساند. در تقویم ایرانی هر روز را با نامی می خواندند روزی که با نام ماه برابر می شد، آن روز را جشن می گرفتند. به این ترتیب جشن های ادواری ماهانه بهانه ای برای شاد زیستن و نیایش کردن بود. دو جشن اصلی و بزرگ مهرگان و نوروز که جای خود دارد. در آیین ها ی ایرانی لبخند شایسته است و اندوه ناپسند. اندوه موجب بیدار شدن دیوهای خشم و رشک در وجود انسان می شود و او را می آزارد. اصلا اندوه کینه بیزاری می زاید.

روزهای ماه در گاهشماری یرانی به ترتیب زیر است:

       هرمزد روز              آغازین روز هر ماه را با نام خدواوند شروع می کردند.

        بهمن               

  اردیبهشت 

 
 شهریور     

 سپندارمذ          جشن سپندارمذگان در پنجمین روز ماه اسفند (روز زن، روز زمین)

 خرداد             خردادگان در ششمین روز ماه خرداد (روز تولد زردشت در ماه فروردین)

      امرداد 

      دی به آذر

   آذر

       آبان

         خورشید

         ماه   

          تیر                               جشن تیرگان یا آب پاشان.

         گوش

         دی به مهر

         مهر                                   جشن مهرگان

        سروش

        رشن

         فروردین

         بهرام

        رام

        باد

        دی یه دین

        دین

        ارد

        اشتاد

  م  آسمان

       زامیاد

      مهر اسپند

  انیران (روشنی بی پایان)

         هر هفت روز یک بار هم روزی با نام ایزد خوانده می شود با عناوین دی به آذر، دی به مهر و دی به دین که نیایش ها   و    جشن های ویژه  خودش را داشت.

سپندارمذگان

                    

5 (پنجم اسفند) روز زن در ایران همایون باد.

اسفندارمذماه:

بدان جهت این ماه را اسفندارمذ نامیده اند که اسفند به زبان پهلوی به معنی میوه است، یعنی اندر این ماه شکوفه های میوه ها و گیاهان به روییدن و آماده شدن برای رستن آماده  شوند و اندر این ماه آفتاب اندر برج حوت باشد. (ص 130)

 مراسم ویژه ی روز زن در ایران باستان:

روز پنجم اسفند را روز سپنته آرمئیتی نامیده اند که مظهر بردباری و سازگاری اهوره مزداست. روز پنجم از ماه دوازدهم را سال را جشن سپندارمذگان می گیرند به سبب تقارن نام ماه و نام سال و در همین روز جشن ویژه ی زنان با عنوان مردگیران برگزار  می شد [(روز عشاق امروزی)] زیرا سپندارمذ بانوی موکل زمین و حامی و نگاهبان زنان به ویزه زنان شوهر دوست و پارسا بود. مردان به زنان به پاس گرامی داشت آنان، هدیه می دادند.  در این جشن که مردگیران هم نام داشت زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمی گزیدند.

 به نقل از گاه شماری و جشن های ایران باستان.

بختیاری ها و شاهنامه خوانی در شب یلدا

می‌گویند در شب یلدا در استان چهارمحال و بختیاری که بیشتر بختیاری‌های ایران آنجا سکونت دارند، چند خانواده دور هم جمع می‌شوند و کسانی که شاهنامه را از حفظ هستند برای دیگران می‌خوانند. خیلی پیش آمده که کسانی که شاهنامه را از بر می‌خوانند حتی سواد خواندن و نوشتن نداشته باشند. 

بختیاری‌ها اعتقاد دارند در شب یلدا، ماست، شیر، پنیر، کنجد، کدو و نان جوی که خورده شود تا پایان سال موجب فزونی و فراوانی نعمت می‌شود و باعث می‌شود که تا سال بعد از این نعمت‌ها بخورند. 

شب یلدا در قوم بختیاری به عنوان شب چله خوانده می‌شود. بختیاری‌ها در این شب کدو تنبل‌های بزرگی که نماد خورشید را برای آن‌ها دارد، آب‌پز می‌کنند و آن‌را به صورت ریز ریز شده در آش کشک می‌خورند. 

رسم جالبی که در میان بختیاری‌ها رواج دارد، به این صورت که نان‌های محلی به نام گرده را با قطر زیاد ماده می‌کنند. بین این نان مهره آبی رنگی به نام لپک می‌گذارند. در شب یلدا نان را تقسیم می‌کنند وهر کس که در قطعه نان او لپک جای دارد، به بخت و اقبال معروف ‌شده و او را شانس خانه می‌دانند.

در ادامه برگزاری این آیین در چند شهر دیگر را می خوانیم:

نام ماهای سال

جدول نام ماه های تبری، دیلمی، خورشیدی و میلادی

نام ماه­های تبری	نام ماه­های دیلمی	نام ماه­های خورشیدی	نام ماه­های میلادی
فردینه ماه	نورز ماه	امرداد	ژوییه
کرچه ماه	کورچ ماه	شهریور	اوت
هر ماه	اریه ماه	مهر	سپتامبر
تیر ماه	تیر ماه	آبان	اکتبر
ملار ماه	مردال ماه	آذر	نوامبر
شروینه ماه	شریر ماه	دی	دسامبر
میر ماه	امیر ماه	بهمن	ژانویه
اونه ماه	آول ماه	اسفند	فوریه
ارکه ماه	سیا ماه	فروردین	مارس
دِ ماه	دیا ماه	اردیبهشت	آوریل
وهمنه ماه	ورفنه ماه	خرداد	می
نورز ماه	اسفندار ماه	تیر	ژوئن

منبع: گاهشماری باستانی مردمان مازندران و گیلان و پژوهشی در بنیان گاهشماری های ایرانی، همراه با تقویم باستانی تبری ـ دیلمی/ نصرالله هومند.ـ  تهران: ناشر مولف

مهرگان در شاهنامه

جشن پیروزی فریدون بر ضحاک:

به روز خجسته سرِ مهر ماه                  به سر بر نهاد آن کـیانی کلاه

زمانه بی اندوه گشت از بدی                گرفتند هر کس ره بخردی

دل از داوری‌ها بپرداختند                      به آیین یکی جشن نو ساختند

نشستند فرزانگان شادکام                  گرفتند هر یک ز یاقوت جام

میِ روشن و چهره ی شاه نو               جهان نو ز داد از سرِ ماه نو

بفرمود تا آتش افروختند                      همه عنبر و زعفران سوختند

پرستیدن مهرگان دین اوست               تن‌آسانی و خوردن آیین اوست

اگر یادگارست ازو ماه و مهر                  کوش و به رنج ایچ منمای چهر

از شاهنامه خالقی مطلق

ستیر نیکی و بدی در پوشش هم میهنان لر:

چوقا:خطو

ط سفید چوقا  نماد نیکی  از پایین به بالا می آیند و خطوط سیاه نماد بدی ها از بالا به پایین می آیند و بیانگر پیروزی  نهایی خوبی ها بر بدی هاست.