بریدن گوش دشتبان در خوان پنجم رستم

در خوان پنجم ، رستم از راه تاریک و  بسیار دشواری به سبزه زاری  بسیار دلنواز و آرامش بخش  می رسد . نیازی شدید به خواب و آرامش احساس می کند . رخش را در کشتزار رها کرده و ببر بیان را از تنش بیرون آورده و عرق سر و تن را خشک می کند. و قتی خود و  ببر بیان خشک می شود آنها را می پوشد و جایی با گیاهان برای خودش درست کرده به خواب می رود. دشتبان سر می رسد و با چوبش محکم به کف پای رستم ِخوابیده می کوبد. رستم  بیدار می شود و دشتبان به او پرخاش می کند چرا اسبت را در کشتزار رها کرده ای ؟تو حاصل رنج نبرده را برمیداری؟

رستم بدون اینکه پاسخ دشتبان را بدهد   تیز دو گوش دشتبان را کنده و کف دستش می گذارد و دوباره می خوابد.

دیدگاههای پژوهشگران را در این باره می خوانیم:

سرامی:

جریان‌ بریدن گوش دشتبان در خوان پنجم نیز از کارهای ناخوش رستم‌ است که از خودبینی او حکایت می‌کند(سرّامی 1383:782).

دکتر کزازی:

 البته این نکته در جاى خود پذیرفتنى است که گاهى در شاهنامه در برخورد با دیوان به رفتارهایى بازمى‏خوریم که شاید از دید ارزش‏هاى اخلاقى جاى چندوچون داشته باشد. یکى از این رفتارها را شما در هفت‏خوان رستم مى‏بینید که رستم بى‏هیچ پرسشى گوش‏هاى آن دشتبان را مى‏کند و در دست او مى‏نهد. دشتبان هم غریوان و نالان مى‏گوید: پهلوانى آمده و اسب خود را در کشتزار فروهشته است و گوش مرا هم کنده و در دست من نهاده است. شاید ما بگوییم: چرا رستم بیهوده بى‏هیچ چندوچونى با آن دشتبان چنین مى‏کند؟ دشتبان به او گفته است: چرا اسب خود را در کشتزار من رها کرده‏اى؟ این را به این شیوه مى‏توان گفت که در آن‏جا ما با دیوان روبه‏رو هستیم؛ چون رستم در سرزمین مازندران است و آن‏جا هم سرزمین جادوگران و دیوان است. اما هرگز در نبردهایى که ایرانیان با تورانیان دارند، یعنى در قلمرو آدمیان، به چنین رفتارهایى برنمى‏خوریم. ایرانیان هرگز این رفتارها را بر خود روا نمى‏دارند. براى نمونه، در نبردهایى که با تورانیان دارند، به جادو نمى‏گرایند، اما تورانیان بارها از جادو بهره مى‏برند. حتى سپاه ایران را هم در تنگنا ودشوارى مى‏افکنند، که نمونه آن درنبرد هماون هست؛ اما ایرانیان با این‏که مى‏توانند، جادو نمى‏کنند. چون ما چنین هنجارشناسى را در رفتارهاى ایرانیان مى‏بینیم نمى‏توانیم بگوییم که در آن‏جا آن شیوه فرونهاده شده است. پس تنها گزارشى که از این رخداد مى‏توان کرد، از دید من همین است که ما این‏را به‏ساختار اسطوره‏شناختى وباورشناختى 

داستان برگردانیم...

هفت آسمان » شماره 11 (صفحه 27)