زن تاجدار در داستان بهرام چوبینه

در منابع ، زن تاجدار در داستان بهرام به پنج صورت تعبیر و تفسیر شده است: 

1. زن جادو (نظر موبد در شاهنامه).

2- بخت ( نظر هواداران بهرام در شاهنامه).

3-پری (بلعمی و نهایه).

4- دئنا یا دین ( نهایه).

5- سروش  (عنوان این بخش از شاهنامه در برخی دستنویسها).

از آن میان تعبیر زن جادو، نظر موبد و مخالفان بهرام است و بخت و دئنا و سروش نظر هواداران بهرام و پری به خاطر نقش دو گانه‌ای که داشته، هم می تواند نظر مخالفان بهرام باشد و هم نظر پیروان او.

ابوالفضل خطیبی

یادداشت های شاهنامه دفتر دهم صفحه 409

تشخیص بیت های الحاقی در شاهنامه - ابوالفضل خطیبی

اصول ارزیابی بیتهای الحاقی از گونۀ عرب ستیزانه  در شاهنامه در مقالۀ «بیتهای عرب ستیزانه در شاهنامه» :
:
«برای ارزیابی این گونه بیتها در شاهنامه شایسته است نخست به پرسشهای زیر پاسخ داده شود:
۱. به لحاظ نسخه شناسی بیت اصلی است یا الحاقی؟
۲. مفهوم و مضمون بیت در متن اساس فردوسی بوده که نقل شده یا نظر خود
اوست؟
3.مضمون بیت از زبان قهرمانان داستانها بیان شده یا نظر خود شاعر است؟
 ۴. مضمون بیت در کهن ترین ترجمۀ شاهنامه یعنی ترجمۀ عربی بنداری (621-622 ق ) هست  یا نه؟
۵. آیا  بیت به لحاظ سبک شناختی با سرودۀ شاعر در کلّ شاهنامه همخوانی
دارد یا نه؟
۶.مضمون بیت، هرگاه از آن خود شاعر باشد، با چارچوب فکری و اعتقادی
شاعر سازگاری دارد یا نه؟
7.وجود بیت در متن ضرورت دارد یا نه؟ به بیان دیگر، آیا این بیت با بیتهای پیشین و پسین خود دارای چنان پیوندی به لحاظ لفظی و معنانی است که چنانچه حذف شود خللی در جریان ماجرا پدید آید؟
برای سنجش اصالت و تفسیر بیت یا بیتهایی از این دست شایسته است به هم و نه فقط پاره ای از این پرسشها پاسخ داده شود. مثلاً نمی توان بیتی را فقط به این دلیل که به لحاظ شعری استوار است و با سبک هنری شاعر همخوانی دارد اصیل پنداشت. چه بسا برخی خوانندگان و کاتبان خوش ذوق شاهنامه، بر اثر انس و  الفت بسیار با شاهنامه، خود ابیات استواری سروده و به آن الحاق کرده باشندو تشخیص اصلی یا جعلی بودن آنها برای مصحح امروزی سخت دشوار باشد.»
برداشت از  مقالۀ « بیتهای عرب ستیزانه در شاهنامه»،نشر دانش،سال بیست و یکم، شماره سوم، پاییز 1384، ص 14-20
ابوالفضل خطیبی

https://t.me/dr_khatibi_abolfazl/1567

فایل های صوتی نشست های شاهنامه - ساسانیان


نشانی نشست ها در گوگل میت-سه شنبه ها ساعت 9 تا 10 شب:

https://meet.google.com/wyn-piyd-mmu

نشانی در تلگرام: https://t.me/sasanian_haftgordan




s083-جلسه_83_ساسانیان_نوشین‌روان_3_آبان_ماه_1401_1838_تا_1904

s082 -جلسه_82_ساسانیان_نوشین‌روان_26_مهر_ماه_1401_1754_تا_1837

s081-جلسه_81_ساسانیان_نوشین‌روان_19_مهر_ماه_1401_1653_تا_1753

s080-جلسه_80_ساسانیان_نوشین‌روان_29_شهریور_ماه_1401_1541_تا_1652

s079- جلسه_79_ساسانیان_نوشین‌روان_22_شهریور_ماه_1401_1451_تا_1540

s078-جلسه_78_ساسانیان_نوشین‌روان_15_شهریور_ماه_1401_1381_تا_1450

s076-جلسه_76_ساسانیان_نوشین‌روان_1_شهریور_ماه_1401_1210_تا_1295

s075 - جلسه_75_ساسانیان_نوشین‌روان_25_مرداد_ماه_1401_1092_تا_1209

s074 -جلسه_74_ساسانیان_نوشین‌روان_18_مرداد_ماه_1401_980_تا_1091

s073 - جلسه_73_ساسانیان_نوشین‌روان_11_مرداد_ماه_1401_839_تا_979

s072 - جلسه_72_ساسانیان_نوشین‌روان_4_مرداد_ماه_1401_740_تا_838

 s071 - جلسه_71_ساسانیان_نوشین‌روان_28_تیر_ماه_1401_610_تا_739

s070- جلسه_70_ساسانیان_نوشین‌روان_21_تیر_ماه_1401_507_تا_609

s069-جلسه_69_ساسانیان_نوشین‌روان_14_تیر_ماه_1401_405_تا_ -506

s067 -جلسه_67_ساسانیان_نوشین‌روان_31_خرداد_ماه_1401_180_تا_292

s066 -جلسه_66_ساسانیان_نوشین‌روان_24_خرداد_ماه_1401_67_تا_179

s065 -جلسه_65_ساسانیان_نوشین‌روان_17_خرداد_ماه_1401_1_تا_66

s064-جلسه_64_ساسانیان_قباد_10_خرداد_ماه_1401_276_تا_380

s063 -جلسه_63_ساسانیان_قباد_3_خرداد_ماه_1401_176_تا_275

s062 -جلسه_62_ساسانیان_قباد_27_اردیبهشت_ماه_1401_75_تا_175

s061- جلسه_61_ساسانیان_قباد_20_اردیبهشت_ماه_1401_1_تا_74

s060 -جلسه_60_ساسانیان_بلاشِ_پیروز_13_اردیبهشت_ماه_1401_127_تا_190

s059 - جلسه_59_ساسانیان_بلاشِ_پیروز_6_اردیبهشت_ماه_1401_1_تا_126


نگر تا دل و پشت ایرانیان نشکنی

 ایران زمین


که ایران چو باغی‌ست خُرّم بهار/ شکفته همیشه گل کامکار،

اگر بفگنی خیره دیوارِ باغ / چه باغ و چه دشت و چه دریا، چه راغ

نگر تا تو دیوار او نفگنی / دل و پشت ایرانیان نشکنی!

کزان پس بود غارت و تاختن / خروش سواران و کین آختن!

من ایدون شنیدم که جای مِهی / همی مردم ناسزا را دهی!

که" هر کو سلیحش به دشمن دِهد / همی خویشتن را به کشتن دِهد!

که چون باز خواهد کَش آید به کار / بداندیش با او کند کارزار!"


 شاهنامه ویرایش خالقی 

چاپ سخن/ دوم ص1052




گفتار اندر بردن پیران کیخسرو را به نزدیک افراسیاب




2489 چُنین داد پاسخ که نخچیر نیست

مرا خود کمان و زه و تیر نیست


[ب۲۴۸۹] در صد سال پیش یک پژوهندهٔ آلمانی به نام پیریچک در مقاله‌ای با عنوان "هاملت در ایران"، داستان سیاوخش را با هاملت اثر شکسپیر مقایسه کرده و معتقد است شاعر انگلیسی در اثر خود از شاهنامه تأثیر پذیرفته است. او همچنین معتقد است که در پاسخ‌های بظاهر بی‌معنی کیخسرو یک معنی رمزی نهفته است...تعبیر بیت ۲۴۸۹ به نظر او چنین است: من در وضعیّت خطرناکی هستم و وسیلهٔ دفاع از خود ندارم.


2490 بپرسید بازش از آموزگار

بد و نیک و از گردش روزگار

بدو گفت:" جایی که باشد پلنگ

بدرّد    دلِ    مردمِ    تیزچنگ"


[ب۲۴۹۱] پژوهندهٔ آلمانی این پاسخ را تعبیر نکرده است. نگارنده آنرا چنین تعبیر میکند: در سرزمینی که در آن پلنگ فرمانروایی میکند، امکانی برای تربیت نیست!

2492 سدیگر بپرسیدش از مام و باب

از ایران و از شهر و از خورد و خواب

چُنین داد پاسخ که" درّنده‌شیر

نیارد سگ کارزاری به زیر"


[ب۲۴۹۳] پژوهندهٔ آلمانی این پاسخ را چنین تعبیر کرده است: با وجود قدرت پادشاه (شیر)، امکان نجات من (سگ) نیز هست.


پانوشت بیت های الحاقی پس از بیت 2493:

بخندید شاه و چو گلبن شکفت

به نرمی به کیخسرو آنگاه گفت:

نخواهی دبیری تو آموختن؟

ز دشمن نخواهی تو کین توختن؟

بدو گفت: در شیر روغن نماند

شبان را نخواهم (بخواهم؛ نخواهم شبان را؛ شبان نیز خواهم) من از دشت راند


[ب۲۴۹۳پانوشت] پژوهندهٔ آلمانی پاسخ کیخسرو را در این بیتها که به گمان ما الحاقی است، چنین تعبیر کرده است: روغن را از شیر گرفته‌اند. یعنی مرتکب تبهکاری شده‌اند و از اینرو شبان، یعنی دشمن باید رانده شود! ولی نگارنده آنرا چنین تعبیر میکند: در گله‌ای که شبان آن چربی را از شیر میدزدد، پرورش گوسفندان چگونه ممکن است؟ باید نخست این شبان تبهکار را بیرون راند!



خالقی مطلق- یادداشت های شاهنامه-دفتر نهم-ص712

داستان سیاوخش


در بارۀ ریخت درست نام سیاوش در شاهنامه


جهاندار نامش سیاوخش کرد/ برو چرخ گردنده را بخش کرد

داستان سیاوخ بیت 68

[بیت 68 .دوم ]نام سیاوش در اوستا Syāwaršan است به معنی "مرد سیاه (جعد)". در شاهنامه سیاوخش و سیاوش آمده است. سپس‌تر در زبان فارسی این نام به سیاووش تبدیل شده است (حافظ: شرمی از مظلمهٔ خون سیاووشش باد) و همین ریخت را کاتبان در بسیار جاها بجای سیاوخش نشانیده‌اند. ولی اگر فردوسی ریخت سیاووش را بکار برده بود، به سبب کثرت قافیه آنرا فراوان در محل قافیه میاورد، ولی در چند مورد معدود که آمده است، یکی مشکوک و بقیه الحاقی‌اند. در حالیکه ریخت سیاوخش را با وجود قلّت قافیه چندین بار در محل قافیه آورده است، از جمله در همین بیت ۶۸ که سخن از تعیین نام کودک است. بنابر این دو ریخت انجامیده به waxš– و wuš– (امروزه woš–) درست، و دو ریخت انجامیده به wōš– (امروزه wūš–) و waš– نادرست‌اند. نظر نولدکه (حماسهٔ ملی ایران، ص۴۵، ح۲) که ریخت wōš– را در شاهنامه پذیرفته و waxš– را متأخّر دانسته صددرصد خطاست (ونیز ← یادداشت نگارنده، ایران‌شناسی ۱/۱۳۷۲، ص ۲۱۷–۲۱۹).



خالقی مطلق-یادادداشت ها ی شاهنامه -دفتر نهم ص 569


@shahnameh1000

آخرین جمله میان رستم و کیخسرو در طومار هفت لشکر

کیخسرو تاج شاهی بر سر لهراسب نهاد.....امّا رستم گفت:

-ای شهریار! عهد کردم که به هیچ پادشاهی سر فرود نیاورم.

هفت لشکر-1398- ص 469


نگاهی به طومار جامع نقالان/ «هفت لشکر» از عهد ناصری


نگاهی به طومار جامع نقالان/ «هفت لشکر» از عهد ناصری به کتابفروشی‌ها رسید

«هفت لشکر»؛ طومار جامع نقالان از کیومرث تا بهمن، از جمله آثار منتشر شده در دوره ناصری است که ویژگی‌های ادبی خاصی برخوردار است.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بنیاد موقوفات افشار به تازگی تصحیح کتاب «هفت لشکر» را به کوشش مهدی مداینی و مهران افشاری روانه کتابفروشی‌ها کرد.

«هفت لشکر» کتابی به نثر فارسی عامیانه و به طرز سخن‌پردازی نقالان است. طوماری جامع است که همه اساطیر ملی و داستان‌های حماسی ایرانی را از آغاز کیومرث تا پایان زندگی بهمن بازگو می‌کند. تاریخ کتابیت یگانه دست‌نویس این اثر به دوران ناصرالدین‌شاه بازمی‌گردد اما نشانه‌هایی از فارسی کهن‌تر از عهد قاجار در آن نمودار است. 

کتاب گنیجنه‌ای ارزنده از واژگان فارسی عامیانه و مصطلاحات نقالان است و گذشته از این روایت‌های آن برای پژوهش در اساطیر ملی ایران و حماسه‌های فارسی ارزشمند است.

روایت‌های این اثر اغلب بر پایه داستان‌های شاهنامه فراهم آمده، اما بعضی داستان‌های آن از متون ادبی دیگر مانند گرشاسپ نامه، سام نامه، فرامرز نامه، جهانگیر نامه، برزو نامه، بانوگشسپ نامه و بهمن نامه نیز در آن راه یافته است. شرح و معنای لغات و اصطلاحات مشکل در زیرنویس‌ها آمده است.

«هفت لشکر» نام یکی از نبرد- روایت‌های مشهور نقالی در زمان قاجار است که به سبب شهرت، نام آن بر عنوان یکی از آثار جامع نقالی انتخاب شده است. ایجاز و اغراق، آهنگ کلام، ذهن آماده نقال برای ذکر اشعار از منابع مختلف و... از جمله ویژگی‌های این اثر عنوان شده است.

در مقدمه این اثر موضوعاتی چون تاریخچه نقالی در ایران، هفت لشکر و ویژگی‌های سبک و سیاق آن و روش ما در تصحیح و تدوین متن کتاب هفت لشکر مطرح شده است. بخش پایانی کتاب نیز به تعلیقات، فهرست واژگان و ترکیبات، فهرست اشعار، فهرست اعلام و فهرست مراجع و مآخذ اختصاص داده شده است.

بنیاد موقوفات افشار کتاب «هفت لشکر» را در 834 صفحه و به قیمت 170 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات حماسی و نقالی قرار داده است.

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/05/28/2330420/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B7%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%81%D8%AA-%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%87%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF

ایران و ایرانگرایی در گذر تاریخ

دکتر خالقی مطلق

https://iranglobal.info/node/51498

ایران و ایرانگرایی در گذر تاریخ

 

ادامه مطلب ...